Deskundigen zijn het er na dood Navalny over eens: ‘Poetin is een dictator’

Is Poetin een dictator? “Die vraag kan met een volmondig ‘ja’ worden beantwoord”, zegt André Gerrits, hoogleraar internationale politiek aan de Universiteit Leiden.

Geïmmobiliseerde tegenstanders

“Hun visie is radicaal veranderd”, zegt Gerrits. “Hij begon met opvattingen waarmee hij aansluiting zocht bij het Westen. Tegenwoordig zet hij zijn tegenstanders om de verkeerde redenen gevangen en elimineert ze. Hij legitimeert zijn macht door verkiezingen uit te schrijven, maar die zijn niet democratisch.”

In een gezonde democratie wordt de overheid gecontroleerd. In Nederland bijvoorbeeld door de Tweede Kamer. Volgens Gerrits is dat in Rusland niet het geval. “En op dit moment lijkt de positie van Poetin binnen de politieke elite onbetwistbaar.”

Oppositie onderdrukt

Rusland-expert Hubert Smeets beweert dat Poetin een dictator is ‘geworden’. “In 24 jaar tijd heeft hij een systeem opgebouwd waarin de centrale macht geleidelijk is versterkt.” Hiermee bedoelt Smeets dat Poetin zijn macht is blijven uitbreiden.

Poetin heeft Rusland bijna de hele eeuw geregeerd. Maar de verandering is vooral sinds 2012 begonnen. Smeets: ‘De afgelopen twaalf jaar heeft hij het systeem geperfectioneerd en is hij langzaam maar zeker een dictator geworden. Langzaam maar zeker heeft hij de oppositie onderdrukt en politieke tegenstanders opgesloten en vermoord.’

Sinds 2012

Er is een hele reeks wetten ontstaan, zegt Smeets. “Zo kun je mensen die je niet leuk vindt op een criminele manier elimineren.”

Het laatste slachtoffer was dus zijn grootste tegenstander: Alexei Navalny. Maar ook zijn rivaal Boris Nadezjdin werd onlangs uitgesloten van de presidentsverkiezingen. Vorig jaar werd de bekende activist en journalist Vladimir Kara-Moerza geïnterneerd in een gevangenkamp met een streng regime. De moord op de toenmalige oppositieleider Boris Nemtsov vond iets langer geleden plaats. Hij werd in 2015 doodgeschoten.

In de volgende video kun je zien hoe Navalny’s mond werd gekneveld:

“Vanaf 2012 werd het steeds dictatorialer”, zegt Smeets. “Ja, er zijn verkiezingen, maar die zijn niet democratisch en de uitslag staat vast. En de dictatuur strekt zich uit tot diep in de privélevens van gewone mensen.”

‘Kroon’

De voorbeelden zijn legio. Oppositieleider Alexei Navalny werd bijvoorbeeld niet alleen een buitenlandse agent genoemd, maar ook een extremist en terrorist. Het resultaat was dat hij niet alleen werd gestraft, maar dat zijn organisatie ook verboden kon worden, zijn familie werd gestraft en advocaten in gevaar liepen omdat ze een ‘terrorist’ zouden verdedigen.

Maar is het echt belangrijk dat we hem een ​​dictator noemen? Professor Gerrits denkt van wel. “Het is belangrijk om te begrijpen wie iemand is. Om je niet voor de gek te laten houden door het feit dat iemand bijvoorbeeld verkiezingen organiseert.”

Smeets gaat zelfs een stap verder dan het woord dictatuur. Hij heeft het over ‘totalitaire elementen’ in het regime van Poetin. Volgens Smeets kun je in een dictatuur privé nog steeds zeggen wat je denkt, maar niet overal op straat.

Als je in een dictatuur aan de voorwaarden voldoet en het niet moeilijk maakt, heb je soms geen problemen. In een totalitair regime is iedereen ondergeschikt aan de staat. De bekendste voorbeelden zijn het nazi-Duitsland van Adolf Hitler en nu Noord-Korea onder Kim Jong-un.

Machtsmisbruik

Bij een totalitair regime is dit anders. Smeets citeert Navalny. Zijn lichaam is na zijn dood nog niet vrijgegeven en de vraag is wat er op dit moment mee gebeurt. “Nu is het niet eens duidelijk of Navalny begraven kan worden. Wat is een grotere inmenging in iemands privéleven dan dat?”

Wim Voermans zegt hetzelfde. Al spreekt de hoogleraar staatsrecht niet meer dan Gerrits over een totalitaire staat, maar over tirannie. “Dan heb je het over machtsmisbruik om je eigen volk te onderdrukken.”

Romeinse rijk

Voermans is expert op het gebied van overheidsvormen en de organisatie daarvan. Hij zegt dat er geen heel precieze definitie van een dictator bestaat, maar dat deze zijn oorsprong vindt in het Romeinse Rijk.

Kortom, de macht werd normaliter jaarlijks toegekend aan twee consuls, vooraanstaande senatoren die elkaar moesten controleren. Maar in tijden van nood werd soms iemand aangesteld en het ultieme gezag gegeven, en soms voor meer dan een jaar. Dan de dictator.

Tegenwoordig gebruiken we het met een negatieve connotatie. Voermans: “Het betekent nu dat één persoon of een kleine groep een machtsmonopolie heeft, dat ze gebruiken om aan de macht te blijven. Het is een zichzelf versterkend regeringssysteem.”

valse grondwet

Volgens Voermans zie je nu dat de democratie in landen als Rusland wordt overgenomen en uitgehold. “Op papier lijkt het een democratische rechtsstaat, maar daar leven ze niet naar. Er zijn grondwetten, en op het podium doet Poetin alsof hij democratisch is. Maar het is een valse grondwet, een valse democratie.”

In een democratie roteert het leiderschap, zegt Voermans. “Je kunt je leiders veranderen. Soms kun je een dictatoriaal regime dus herkennen aan de periode dat de leider er is geweest. Heeft een leider daar zo’n 15 tot 16 jaar gezeten? Dat is een moment om de wenkbrauwen op te trekken.”

Daarom is het voor deskundigen duidelijk dat Poetin een dictator is geworden. Een term die hooggeplaatste politici in het buitenland al eerder hebben gebruikt. De Amerikaanse president Joe Biden bijvoorbeeld. Aan het begin van de oorlog in Oekraïne noemde hij Poetin een dictator en een slager.