Verschillende benaderingen van zwarte gaten in twee tentoonstellingen

Zwarte gaten zijn waanzinnige kosmische concentraties van massa en zwaartekracht waaruit zelfs licht niet kan ontsnappen. Maar het spreekt voor zich: zo tastbaar, bekend en aantrekkelijk voor de verbeelding zijn deze donkere hemellichamen geworden sinds de eerste detectie van zwaartekrachtsgolven in 2015, en vooral sinds de eerste foto van een zwart gat gemaakt door de Horizon Telescope of Events. (EHT) in 2019.

Momenteel zijn er twee tentoonstellingen over zwarte gaten: één in museum Valkhof in Nijmegen (tijdelijk gevestigd aan het Keizer Karelplein) en één in wetenschapshistorisch museum Boerhaave in Leiden. Al is de overlap klein: Boerhaave begon op 21 maart, het Valkhof is maar tot 21 april te zien.

Zo’n dubbele belichting laat duidelijk zien hoe anders zoiets benaderd kan worden. In het Valkhof zijn vooral kunstwerken te zien, zoals de Orbiedro, een installatie van Evelina Domnitch en Dmitry Gelfand. Het is een ondiep bassin gevuld met water, met in het midden een draaikolk. Kleurrijk licht schijnt van onderaf en werpt een projectie op het plafond van de donkere kamer: een pikzwart centrum omgeven door een lichtgevende ring die doet denken aan de gloeiende ring van heet stof en gas rond een echt zwart gat.

Onregelmatige knipperende ring

De eenvoud van de installatie, de elegante zwarte schijf en de grillig flikkerende ring maken het mysterie van het zwarte gat voelbaar: het is geen rigide wiskundige abstractie, noch een slimme computersimulatie, maar een grillig en onvoorspelbaar roterend natuurverschijnsel met een diepe duisternis in de ruimte. het centrum.

Het hoogtepunt, waar een vriendelijke medewerker indien nodig uw aandacht op zal vestigen, is de spiegelzaal, die zich met zes spiegelwanden oneindig lijkt uit te strekken. Op de spiegels wordt een simulatie van een zwart gat geprojecteerd. Wervelende lichtpunten, die met handbewegingen kunnen worden rondgedraaid, stromen door vreemde paden, gebogen door de extreme aantrekkingskracht en optische vervorming van de zwaartekracht.

Er zijn ook een paar meer objectieve uitleganimaties, die een oprechte poging doen om bijvoorbeeld de hoofdpijnopwekkende abstractie van de kromming van ruimte-tijd uit te leggen. Maar dit is duidelijk de weg die Boerhaave heeft gekozen met een lange reeks video’s waarin jonge onderzoekers onderwerpen over zwarte gaten uitleggen: van de implosie van sterren tot de techniek waarmee de beroemde EHT-foto wordt gemaakt (“hoe maak je een foto van een donut op de maan die je wilt maken, met je mobiele telefoon”).

Het Valkhof vertelt over de telescopen die voor deze foto zijn gebruikt, wat niet verwonderlijk is aangezien EHT-leider Heino Falcke verbonden is aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Boerhaave speelt zijn eigen troef: de geschiedenis van de wetenschap. We zien de vulpen waarmee Einstein zijn Algemene Relativiteitstheorie schreef en het telegram waarmee Einstein de bevestiging van zijn theorie kreeg van Hendrik Lorentz.

Boerhaave, dat volop gebruik maakt van de modernste simulaties van onderzoeker Jordy Davelaar, is gepolijster en substantiëler. Valkhof is meer zintuiglijk en filosofisch. Iedereen die zijn eigen ruimtetijd voldoende kan vervormen om beide te zien, zou zich tot hem aangetrokken moeten voelen.

Delen





E-mail de redacteur