De twijfels over de betrouwbaarheid van online informatie nemen toe, zo blijkt uit een rapport. ‘Je kunt Poetin dingen laten zeggen die echt klinken’

op het onderzoek die in 2023 zal worden geïmplementeerd gaf 67 procent van de deelnemers aan online informatie te hebben gezien waarvan zij dachten dat die vals of twijfelachtig was. Dit is een stijging, want in 2021 was dit nog 63 procent.

Vooral mensen tussen de 18 en 35 jaar staan ​​wantrouwiger tegenover online informatie. Ze twijfelden tweeënhalf keer vaker aan informatie op internet dan mensen ouder dan 75 jaar. Onder mensen met een mbo- en hbo-opleiding is het percentage ‘sceptici’ hoger (76 procent) vergeleken met mensen die hooguit een vmbo-diploma hadden (57 procent).

De groeiende twijfel over online informatie verbaast Marcel Broersma, hoogleraar media en journalistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen, niet. “Als ik mijn sociale netwerken open, denk ik minstens één keer per dag: klopt dit? Zit hier een politieke boodschap achter? Is het reclame?

Volgens hem is het ook logisch dat jongeren vaker twijfelen aan de waarheidsgetrouwheid van online berichten, omdat zij daar meer informatie vandaan halen dan ouderen, die vaker gebruik maken van ‘offline’ informatiebronnen, zoals een krant. .

AI draagt ​​ook een steentje bij

Ook online zal kunstmatige intelligentie (AI) de twijfel over de waarheid doen toenemen, vermoedt Broersma. “Instagram is voor veel jongeren een belangrijke nieuwsbron, maar daar zie je al influencers wiens berichten volledig met AI gemaakt worden. Je kunt alles kunstmatig maken: tekst, video’s, afbeeldingen, audio. “Je kunt stemmen imiteren en Poetin dingen laten zeggen die realistisch klinken.”

Volgens Broersma leidt deze ‘generatieve AI’ tot een hoog bewustzijn over de waarheidsgetrouwheid van online informatie, vooral onder jongeren.

Het is niet slecht, toch?

De docent ervaart deze kritische houding als positief. “Desinformatie en desinformatie zijn een groeiend probleem. Neem bijvoorbeeld de Russische desinformatie die wordt verspreid over de oorlog in Oekraïne. Het is mooi dat mensen hier gevoeliger voor worden. Hoopvol zelfs.”

Broersma constateert dat ongeveer een derde van de respondenten aangeeft online geen onjuiste informatie te zien. “Toevallig komt dit heel goed overeen met het feit dat er in Nederland 5 miljoen mensen zijn die niet over de kritische vaardigheden beschikken om dit onderscheid te maken.”

Zijn de onderzoeksresultaten alleen maar positief? Zeker niet, benadrukt Broersma. Volgens hem houdt het toenemende aantal mensen dat online onjuiste informatie ziet, ook verband met het toenemende aantal mensen dat het nieuws verlaat.

Dat wordt de mediageletterdheidsparadox genoemd, iets waar het Nederlandse onderwijssysteem veel aandacht aan besteedt. “Als je mensen leert kritisch te zijn op de media, gaan ze informatie checken en bronnen checken. Aan de ene kant is dat mooi, want dat zijn cruciale vaardigheden. Maar mensen gaan ook denken: alles is relatief. Dus.” “Alles wat je ontdekt kan ook vals zijn. Dat is de reden waarom sommige mensen zich afzijdig houden en het nieuws vermijden. Dat is een probleem vanuit democratisch perspectief.”

Nederlandse media-expert

In het Vragenlijst van Eurostat Ook geven Nederlanders aan relatief vaak onjuiste informatie te controleren. Dat kan onder meer door op internet aanvullende informatie te zoeken, de bron te raadplegen of er met anderen over te praten. Met 46 procent doen we dit veruit het vaakst binnen de Europese Unie (gemiddeld 24 procent).

Volgens Broersma hebben veel mensen deze vraag waarschijnlijk op een sociaal wenselijke manier beantwoord, omdat de ‘mediabewuste Nederlanders’ theoretisch hebben geleerd informatie te verifiëren. “Maar uit onderzoeken waarbij we mensen dagelijks ondervragen, blijkt dat ze in de meeste gevallen geen enkele tactiek gebruiken om de informatie te verifiëren. Dat gebeurt vaak intuïtief.”