‘Net als Rik Torfs gaat JK Rowling tot het uiterste’

Volgens de schrijver JK Rowling, bekend van Harry Potter, zou een nieuwe Schotse wet haar achter de tralies kunnen zetten vanwege haar controversiële uitspraken over transvrouwen. Professor Mediarecht Dirk Voorhoof (UGent) gelooft niet dat dat snel zal gebeuren.

Sinds 1 april is in Schotland de nieuwe ‘Hate Crime and Public Order Act’ van kracht. De wet criminaliseert het ‘aanzetten tot haat’ op basis van leeftijd, handicap, seksuele geaardheid en genderidentiteit. ‘Dreigend of beledigend’ taalgebruik kan nu leiden tot… gevangenisstraffen, maar alleen als bewezen wordt dat het de bedoeling was om aan te zetten tot haat tegen een van die groepen.

Een verontrustende aanval op de vrijheid van meningsuiting, aldus JK Rowling, wereldberoemd als auteur van het boek Harry Potterserie en woonachtig in de Schotse hoofdstad Edinburgh.

In een uitgebreid commentaar op sociale media suggereerde hij eerder deze week dat de nieuwe wet zijn opvattingen over transvrouwen strafbaar zou stellen.

‘Ik wou dat homofobe trollen even uitmuntende essays schreven als JK Rowling!’

Ongemak

Rowling is al jaren een uitgesproken stem in een debat dat steeds giftiger lijkt te worden. Zo is Rowling een notoir tegenstander van de Gender Recognition Act, die bepaalt dat transgenders niet meer aan bepaalde medische voorwaarden hoeven te voldoen om officieel van geslacht te veranderen (in ons land is sinds 2018 een soortgelijke wet van kracht).

Net als veel andere prominente feministen gelooft zij dat een dergelijke versoepeling de deur opent voor misbruik. Dit debat gaat vaak over sport, waar transvrouwen oneerlijke concurrentie zouden opleveren voor atleten. Rowling en anderen beschouwen deze als ‘echte vrouwen’. Maar Rowling ziet andere problemen en gevaren. Het wijst op verschillende gevallen waarin mannen – ‘seksuele roofdieren’ – zich voordeden als transvrouwen om toe te slaan in kleedkamers, vrouwentoiletten en vrouwengevangenissen.

In haar opmerkingen noemt ze verschillende transvrouwen ook consequent mannen, een praktijk die ‘misgendering’ wordt genoemd en die veel transvrouwen aanstootgevend vinden. Als haar uitspraken inderdaad als beledigend werden beschouwd, concludeerde Rowling: ‘Ik hoop gearresteerd te worden.’

Rik Torfs

Rowling ontving vorige week steunbetuigingen van de Britse premier Rishi Sunak, de immens populaire maar controversiële Amerikaanse podcaster Joe Rogan, en Tesla en X-voorzitter Elon Musk. Alle drie zien de nieuwe wet als een gevaarlijke bedreiging voor de vrijheid van meningsuiting.

Het is zeer twijfelachtig of Rowling daadwerkelijk het risico loopt vervolgd te worden vanwege haar opmerkingen. Zowel de Schotse regering als de politie hebben al aangegeven dat er meer nodig is. Emeritus hoogleraar mediarecht Dirk Voorhoof (Universiteit Gent, Centrum voor de Rechten van de Mens) wijst in gesprek met Manna Houd er rekening mee dat Schotland ook onderworpen is aan het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).

“Dat verdrag garandeert de vrijheid van meningsuiting stevig”, zegt Voorhoof. ‘Ik vermoed dat JK Rowling ook zal weten dat haar uitspraken niet zullen leiden tot haar arrestatie of veroordeling, en dat ze doelbewust druk uitoefent op de kwestie. Dit doet enigszins denken aan de reactie van Rik Torfs toen de seksismewet in 2014 werd ingevoerd. Torfs suggereerde vervolgens dat vrijwel elke uitlating die als seksistisch geïnterpreteerd kon worden, tot vervolging zou kunnen leiden, inclusief boeken van Herman Brusselmans en liedjes van Serge Gainsbourg. In de praktijk zien we dat de lat veel hoger ligt.’

Rik Torfs: ‘Schaf de vage wet op seksisme af’

Volgens Voorhoof is het ondenkbaar dat ‘misgendering’ in ons land tot een veroordeling zou leiden. “Als je, net als mevrouw Rowling, de behoefte voelt om een ​​transvrouw een man te noemen, is dat misschien niet beleefd, maar het maakt deel uit van de vrijheid van meningsuiting. Beledigingen, haatzaaiende uitlatingen of discriminerende uitlatingen kunnen strafbaar zijn volgens de Belgische wetgeving, maar dat betekent uiteraard niet dat je het risico loopt veroordeeld te worden zodra je een uitspraak doet die iemand beledigend vindt.’

Terugkomend op het voorbeeld van transgenders: als je herhaaldelijk en opzettelijk beweert, in het openbaar, op televisie of in videoboodschappen op sociale media, dat transvrouwen geen toegang zouden moeten hebben tot onderwijs of bepaalde sociale rechten, en als je dat wel bent. Natuurlijk, als het is jouw bedoeling om hen te discrimineren, dan kan dit vervolgd of bestraft worden.’

Ook hier ziet Voorhoof een duidelijke parallel met de wet op het seksisme. ‘Deze wet kwam voort uit een maatschappelijke behoefte om het probleem van seksisme te bestrijden. Maar voor een veroordeling is veel meer nodig dan een paar seksistische of beledigende uitspraken. Het Constitutionele Hof heeft dit ook duidelijk gemaakt en het is onwaarschijnlijk dat dit in Schotland veel anders zal zijn.’

Pedofiele priesters

Rowling zet nu haar kruistocht tegen de nieuwe wet voort. De Schotse eerste minister Humza Yousaf beschuldigde hen van ‘illiberaal autoritarisme’ in relatie tot X, ‘maar we dringen er niet op aan dat hij hiervoor in de gevangenis belandt.’

Via hetzelfde medium vergelijkt hij mensen die ontkennen dat mannen zich voordoen als vrouwen om seksuele misdrijven te plegen met ‘mensen die pedofiele priesters met rust lieten om de kerk te beschermen’. Beiden hechten meer belang aan hun ideologie dan aan het onderkennen van de risico’s en het voorkomen van schade aan vrouwen en kinderen.’