Professor Yael de Haan: “Er liggen nog veel kansen voor de lokale journalistiek” – HCnieuws

29 maart 2024 om 13:00 uur

Achtergrond HCnieuws 100 jaar

HAARLEMMERMEER Welke rol blijft de lokale journalistiek spelen? Yael de Haan (47), bijzonder docent bij de Lokale Publieke Omroep, heeft een duidelijk antwoord: “Mensen willen gewoon geïnformeerd worden over hun leefomgeving.”

Een krant die al honderd jaar bestaat? Dat moet natuurlijk gevierd worden.” De Haan reageerde enthousiast op het verzoek haar te interviewen voor de jubileumeditie van HCnieuws. Als lector Kwaliteitsjournalistiek in Digitale Transitie aan de Hogeschool Utrecht doet de Amsterdammer al jaren onderzoek naar de lokale journalistiek. Een selectie van andere onderzoeksonderwerpen die zij als hoofd van haar onderzoeksgroep overziet, zijn onder meer nieuwsvermijding, de rol van kunstmatige intelligentie (AI) in de journalistiek en nieuwsgebruik onder immigranten. Maar sinds haar benoeming tot bijzonder hoogleraar eind 2022 is de lokale journalistiek een van haar speerpunten.

WOESTIJN NIEUWS

“We kunnen in Nederland niet spreken van ‘informatiewoestijnen’.” De Haan begint positief als ik hem vraag hoe het er momenteel voor staat met de lokale journalistiek in ons land. Hij maakt de vergelijking met Groot-Brittannië en de Verenigde Staten. “Er zijn veel zorgen over de lokale journalistiek. Vaak valt het woord ‘informatiewoestijn’ of ‘blinde vlek’: op sommige plekken is er weinig of geen journalistiek.”

“Daardoor worden mensen in theorie niet geïnformeerd over waar ze wonen. Dit betekent ook dat er geen ‘waakhond’ is die over de lokale overheid waakt. Dit komt omdat de journalistiek in die landen doorgaans een commercieel model hanteert. In Nederland zijn er verschillen tussen provincies, maar veel gemeenten hebben een lokale huis-aan-huiskrant, regionale kranten en lokale en regionale zenders.”

NIEUWE CONCURRENTEN

Volgens de hoogleraar blijkt uit onderzoek zelfs dat Nederlanders het gevoel hebben dat er veel lokale journalistiek is. “Het enige dat veranderd is, is wat iemand onder journalistiek verstaat. Er zijn nieuwe spelers op de informatiemarkt gekomen, zoals gemeentelijke tijdschriften en Facebook-groepen. Er zijn ook steeds meer lokale nieuwssites die niet door een nieuwszender zijn opgericht, maar door individuen. Ze worden ook wel ‘hyperlokaal’ genoemd. “Er komen steeds meer concurrenten bij, terwijl het aantal huis-aan-huiskranten door gebrek aan financiering is afgenomen.”

VERZEKEREN

De Haan spreekt zijn zorgen uit over deze nieuwe spelers. “Je ziet niet altijd het verschil tussen een onafhankelijke huis-aan-huiskrant en een tijdschrift dat de gemeente met enige belangstelling uitgeeft. De vraag is ook of er een bedrijfsmodel schuilt achter ‘hyperlocals’. “Ik vind het geen goede ontwikkeling dat het steeds moeilijker wordt om onderscheid te maken tussen onafhankelijke journalistiek en niet-onafhankelijke informatie.”

KOPPELING MET LEZERS

Op de vraag hoe we ons als huis-aan-huiskrant kunnen blijven onderscheiden tussen al deze nieuwe concurrenten, heeft De Haan een helder antwoord: “De lokale krant opnieuw uitvinden.” Ze legt uit wat ze bedoelt: “Vijftig of honderd jaar geleden gebeurde alles op één plek: daar werkte, woonde en bracht je je vrije tijd door. Je had een connectie met die plek.

Tegenwoordig voelen we ons nog steeds verbonden met waar we wonen, maar hebben we ook steeds vaker een levensstijl die verder reikt dan onze eigen woonplaats. Hierdoor voelen we een verbinding met meerdere plekken. Dit creëert verschillende nieuwsbehoeften binnen een gemeenschap. Als krant is het goed om altijd de vraag te stellen: wat verbindt onze lezers naast hun geografische gelijkenis?

KANS VOOR JOURNALISTIEK

Twee nieuwsbehoeften die uit hun publieksonderzoek naar voren kwamen, zijn de ‘betrouwbare, betrouwbare buurman’. Ze legt uit: “Mensen willen niet alleen weten wat er gebeurt, maar ook waarom en hoe er in hun gemeenschap over gesproken wordt. Nu krijgen ze vaak van die ‘betrouwbare’ reacties van Facebook, maar ze weten dat die niet altijd ‘betrouwbaar’ zijn. Er liggen kansen voor de lokale journalistiek. Wat sociale media niet kunnen, kan een journalist wel: een onafhankelijke debatleider zijn in online discussies. Verzamel de meningen van mensen en schrijf daar een onafhankelijk en betrouwbaar artikel over.”

TOEKOMST VAN DE LOKALE JOURNALISTIEK

Op de vraag of ze zich soms zorgen maakt over de toekomst van de lokale journalistiek is de hoogleraar duidelijk: “Nee. Uit diverse onderzoeken blijkt dat mensen heel graag geïnformeerd willen worden over hun eigen leefomgeving. De kracht van lokale journalisten is dat ze weten wat er in de gemeenschap speelt. Dit onderscheidt hen van de nationale media.”

UNIEK VERHAAL

Op mijn verzoek bladert De Haan door het HC-nieuws. Hij stopt bij een verslag van een raadsvergadering, geschreven door correspondent Joost Verhagen. “Dit is een voorbeeld van een uniek verhaal. Hij is daar geweest, het is anders dan wat je op het nationale nieuws leest. Hetzelfde geldt voor de Ringvaarttocht. Dat is een persoonlijk verhaal, mensen kennen elkaar. Dat werkt ook goed.” In een nieuwsbericht over Schiphol zegt De Haan: “Ook de landelijke dagbladen besteden er aandacht aan. De vraag is welk verhaal creëer je over Schiphol om je te onderscheiden.”

OVERHEIDSINITIATIEVEN

De hoogleraar onderkent dat het verdienmodel van huis-aan-huiskranten soms afbreuk doet aan de kwaliteit ervan. “Er is steeds meer reclame nodig om te overleven. Hierdoor is er minder ruimte voor journalistieke inhoud. Bovendien zijn er weinig lokale, onafhankelijke titels die echt diepgaande journalistieke verhalen bieden.” Volgens De Haan kan dit ook te maken hebben met een gebrek aan tijd en geld. “Maar de regering heeft onlangs een reeks initiatieven gelanceerd om de kwaliteit van particuliere lokale media te verbeteren. Tot nu toe is hieraan weinig aandacht besteed. Zo investeren zij via het Journalism Incentive Fund (waarvan De Haan lid is van de raad van bestuur, red.) in de professionalisering van de private lokale journalistiek.”

KRACHT VAN HET LOKALE

De hoogleraar besluit haar verhaal door nogmaals de kracht van lokaal nieuws te benadrukken. “Naast het feit dat de lokale journalistiek een informatieve functie heeft en als bewaker van de lokale politiek fungeert, heeft zij nog een andere belangrijke rol: het vergroten van het gemeenschapsgevoel”, benadrukt hij. “Mensen zijn zich via lokaal nieuws bewust van wat er in hun gemeenschap gebeurt, wat kan leiden tot een grotere participatie. Als krant ben je geen maatschappelijk werker, maar je kunt daar wel een heel belangrijke rol in spelen. En dat is ontzettend belangrijk, zeker in deze complexe en individuele wereld.”