Mensen worden optimistischer als ze met onzekerheid en angst worden geconfronteerd.

“Mensen zijn niet alleen waarheidszoekers”, zegt Joël van der Weele, hoogleraar Economische Psychologie aan de UvA. ‘Wat we als prettig en rustgevend ervaren, heeft ook invloed op onze overtuigingen. Denk aan het geloof in een hiernamaals of optimisme over de gezondheidsresultaten.’ Samen met hoogleraar neuro-economie Jan Engelmann en een internationaal team zocht Van der Weele naar een antwoord op de vraag of mensen vrijwillig denken zich minder zorgen te maken over de toekomst. “Tot nu toe zijn waanvoorstellingen vooral onderzocht in relatie tot een positieve visie op de toekomst, zoals het winnen van de loterij, en daar is geen duidelijk bewijs voor gevonden”, legt Engelmann uit. “Ook analyseren we hoe negatieve scenario’s leiden tot een (te) optimistisch toekomstbeeld.”

Een elektrische schok of geldverlies.

Het onderzoek omvatte een reeks van vijf laboratorium- en online-experimenten met meer dan 1.700 deelnemers. Deelnemers kregen kort patronen te zien, bijvoorbeeld strepen die in een bepaalde richting stonden of gekleurde stippen die op een bepaalde manier waren gerangschikt. Soms werd een patroon gekoppeld aan een negatieve uitkomst: een milde, ongevaarlijke elektrische schok (in het laboratorium) of geldverlies (online). Deelnemers werd vooraf verteld op welk patroon het van toepassing was: lijnen die naar rechts gebogen waren, veroorzaakten bijvoorbeeld een crash (een “schokpatroon”), lijnen die naar links gebogen waren niet (een “schokpatroon”). neutraal”). Vervolgens moesten de deelnemers zeggen welk patroon ze dachten te zien.

Kies het meest aangename resultaat

De onderzoekers ontdekten in elk van de vijf experimenten consequent dat deelnemers minder vaak een schokpatroon herkenden. ‘Mensen die schokpatronen zagen, maakten vaker fouten door te denken dat ze een neutraal patroon zagen, in plaats van andersom. Daarom zien we de neiging om patronen te zien zonder negatieve resultaten”, legt Engelmann uit. Volgens de onderzoekers blijkt uit hun onderzoek dat negatieve emoties zoals angst en onzekerheid tot waanvoorstellingen leiden. Dit wordt verder onderstreept door het feit dat de illusies verdwenen toen de negatieve resultaten in het experiment volledig werden vervangen door positieve resultaten.

Maak mensen realistischer

Ook testten de onderzoekers twee interventies om mensen realistischer te maken. De patronen waren tijdens de eerste interventie gemakkelijker te herkennen. “Het op deze manier verminderen van de onzekerheid lijkt het wensdenken te verminderen”, zegt Van der Weele. Bij de tweede interventie ontvingen deelnemers een grotere beloning voor het correct herkennen van een patroon. Deze interventie had weinig effect, behalve wanneer deelnemers tegelijkertijd meer tijd kregen om het exacte patroon te herkennen. “Toen werden ze realistischer”, legt Engelmann uit.

Illusies in de ‘echte wereld’

De auteurs erkennen dat illusies nuttig kunnen zijn omdat ze ons helpen om te gaan met angst en onzekerheid over toekomstige gebeurtenissen. Ze maken zich zorgen over situaties waarin te veel optimisme mensen ervan weerhoudt de noodzakelijke actie te ondernemen. ‘Mensen kunnen te veel hoop hebben als de zaken onzeker zijn. “We zien dit gebeuren met de klimaatverandering, wanneer de financiële markten fluctueren, en zelfs in persoonlijke gezondheidssituaties waarin mensen medische zorg vermijden omdat ze denken dat alles wel goed komt.”

Volgens de onderzoekers laat hun onderzoek zien dat het verminderen van negatieve emoties zoals angst en onzekerheid overmatig optimisme kan bestrijden, maar dat we nog steeds beter moeten weten wanneer wensdenken helpt en wanneer niet.