De Groenlandse gletsjer smelt veel sneller dan verwacht. En dat is slecht nieuws voor de rest van het ijs.

Een Groenlandse gletsjer die lang als stabiel werd beschouwd, smelt sneller dan verwacht. Volgens nieuwe metingen is de dikte van de 79° N-gletsjer op het noordoostelijke puntje van Groenland sinds 1998 met 160 meter afgenomen.

Warm oceaanwater dat onder de gletsjer stroomt, doet het ijs van onderaf smelten. Hoge temperaturen zorgen er ook voor dat er meren op het oppervlak ontstaan. Dat water stroomt vervolgens door enorme kanalen diep in het ijs naar de oceaan. Eén van die kanalen was maar liefst 500 meter hoog, terwijl het ijs daarboven slechts 190 meter dik was. Dit blijkt uit grondmetingen en radargegevens uit de lucht.

Kamperen in de kou
De onderzoekers sloegen hun kamp op in het noordoosten van Groenland, vanwaar een helikopter vertrok om metingen te doen met moderne radartechnologie in een moeilijk toegankelijk deel van de afgelegen gletsjer van 79° N. Ook een speciaal poolvliegtuig en satellietgegevens droegen bij aan de metingen nauwkeurige metingen van gletsjerijs.

Hierdoor werd het mogelijk om te ontdekken in welke mate de opwarming van de aarde de stabiliteit van de drijvende gletsjertong beïnvloedt. Dit is belangrijk voor de resterende ijsplaten op Groenland en Antarctica, omdat ijsinstabiliteit vaak een versnelling van de ijsstroom in de oceaan veroorzaakt, waardoor de zeespiegel stijgt.

Gletsjer 79 N
De Nioghalvfjerds-gletsjer wordt ook wel de 79 N-gletsjer genoemd, vanwege zijn ligging op de 79e breedtegraad ten noorden. De gletsjer op het noordoostelijke puntje van Groenland heeft een gletsjertong van 80 kilometer lang en 20 kilometer breed. Het is een van de drie overgebleven gletsjers met een tong van drijvend ijs. In het verleden leek het extreem stabiel, maar de afgelopen decennia is duidelijk geworden dat het ijs snel dunner wordt.

“Sinds 2016 gebruiken we autonome instrumenten om radarmetingen uit te voeren op de gletsjer op 79° noorderbreedte, waardoor we de snelheid kunnen bepalen waarmee het ijs smelt en dunner wordt”, legt glacioloog Ole Zeising uit. “We hebben ook radargegevens uit 1998, 2018 en 2021, genomen door vliegtuigen, gebruikt om veranderingen in de ijsdikte aan te tonen. “We meten dat de gletsjer op 79° noorderbreedte de afgelopen decennia aanzienlijk is veranderd als gevolg van de opwarming van de aarde.”

warm oceaanwater
Vooral de combinatie met warm oceaanwater heeft een belangrijk effect gehad op de drijvende ijstong van de gletsjer. Unieke waarnemingen laten zien dat een groot deel van het ijs extreem snel smelt tijdens de overgang naar de ijskap. Bovendien vormen zich vanaf de landzijde grote kanalen op de bodem van het ijs, waarschijnlijk omdat water uit grote meren door het gletsjerijs zakt. Beide processen hebben ervoor gezorgd dat het ijs van de gletsjer de afgelopen decennia veel dunner is geworden.

Concreet is de dikte van de gletsjer sinds 1998 met een derde afgenomen. Vooral op het punt waar het ijs in contact komt met de oceaan is de situatie snel gegaan. Klein positief punt: het ijs smelt sinds 2018 minder snel, mogelijk door de instroom van kouder oceaanwater. ‘Het feit dat dit systeem in zo’n korte tijd reageert, is verrassend voor systemen die normaal gesproken zo traag zijn als gletsjers’, zegt professor Angelika Humbert van de Duitse universiteit. Alfred Wegener Instituut, Helmholtz Centrum voor Pool- en Zeeonderzoek.

Beter onderzoek
De gletsjer lijkt echter onmogelijk te redden. “We verwachten dat deze drijvende gletsjertong binnen een paar jaar of hoogstens tientallen jaren zal uiteenvallen”, zei de glacioloog. “We zijn dit in detail gaan bestuderen om maximale informatie te verkrijgen over de voortgang van het proces. Hoewel het meerdere keren is voorgekomen dat een ijsplaat op deze manier instort, hebben we pas achteraf data kunnen verzamelen. “Als wetenschappelijke gemeenschap bevinden we ons nu in een betere positie omdat we al vóór de ineenstorting een hele goede database hebben opgebouwd.”

IJs in Groenland
Groenland heeft na Antarctica het meeste zoetwaterijs ter wereld. Die ijskap bleef lange tijd stabiel. Tot 1990 gebeurde er niet veel mee. Toen begon het ijs te smelten, wat na het jaar 2000 versnelde. De afgelopen jaren is er vier keer meer ijs verloren gegaan dan vóór 2000. Bijna 4 miljard ton ijs is verloren gegaan in Groenland. tussen 1992 en 2018, waarvan het grootste deel in de afgelopen tien jaar. Dit zou een stijging van de zeespiegel tussen 27 en 78 centimeter kunnen veroorzaken.