Twee leden van het Dordtse verzet die op begraafplaats Essenhof worden geëerd beschouwen Kees Bitter van Sliedrecht als verrader

13 maart 2024 • 10:05 door Hans Berrevoets

Anne Willem Arie Koopman (1911 – 1944)

DRECHTSTREK – Voor het eerst krijgt in Dordrecht een leider van het communistische verzet in de Tweede Wereldoorlog, Anne Willem Arie Koopman (1911-1944), een straatnaam. De gemeenteraad heeft dit besluit genomen. Op de begraafplaats Essenhof wordt een pad naar Koopman vernoemd.

Het ligt vlakbij het eregraf waarin hij na de bevrijding, in januari 1947, werd herbegraven. Eerder ontving hij postuum het verzetsherdenkingskruis. Vervolgens klonk zijn naam elke eerste zondag van mei bij de herdenking van de gesneuvelden, die een eregraf hebben in Essenhof of Dubbeldam. Het verhaal van zijn leven verdween onder het stof van de geschiedenis.

December 1946

Zijn familie kon pas in december 1946, ruim twee jaar na zijn moord, een overlijdensbericht publiceren (zie afbeelding na tekst). Na de bevrijding heeft het lang geduurd voordat er mensen, waaronder Koopman, op de Waalsdorpervlakte werden ontdekt en opgegraven.

Bittere Kees

De koopman uit Dordrecht werd op 10 november 1944 verraden door KEES BITTER uit Sliedrecht. Drie dagen later (13 november 1944) werd de verzetsstrijder geëxecuteerd op de Waalsdorpervlakte, nabij Den Haag. Een andere Dordtse inwoner, Leendert Keesmaat, werd op die vlakte op 13 maart 1941 doodgeschoten. Ook hij werd na de oorlog herbegraven in een eregraf op de begraafplaats.

Motivatie

In de motivatie om Koopman met een pad een plek in het collectieve geheugen te geven, geeft de gemeente aan dat recht wordt gedaan aan het communistische verzet dat in Dordrecht tijdens de Tweede Wereldoorlog van groot belang was.

Anne Koopman werd in archiefdocumenten beschreven als een eenvoudige kantoormedewerkster in het vooroorlogse Dordrecht, die opgroeide in een arbeidersrood gezin. In een CPN-dossier wordt ook het beroep van keeper vermeld.

Aan het begin van de oorlog besloot hij zijn talenten te gebruiken in de strijd voor gerechtigheid. Koopman was betrokken bij verzetsgroep De Waarheid, die meer deed dan alleen illegale tijdschriften uitgeven als reactie op vijandelijke propaganda.

Ook speelde de illegale krant een centrale rol bij het uitroepen van de grote staking in de Drechtstreek op 30 april 1943. Ook de vader van twee kinderen nam deel aan ondergrondse acties.

Museum 40-45

“Wij willen graag meer weten over het leven en werk van deze belangrijke verzetsstrijder”, aldus museumvoorzitter 40-45 Ed Vermeulen.

Daarom vraagt ​​hij het publiek om mee te zoeken naar mensen die meer over Anne Koopman kunnen vertellen. Op de Facebookpagina van het museum wordt documentatie getoond die het verhaal van Koopman kan vervolledigen.

ONS

Door verraad viel hij op 10 november 1944 in handen van de bezetter. De verrader bleek Kees Bitter uit Sliedrecht.
Als leider van het jachtsquadron Rotterdam Zuid ging hij samenwerken met de vijand. Volgens een NOS-artikel van 5 januari 2015 veroorzaakte Bitter veel slachtoffers in de grote steden Rotterdam en Den Haag. Het gaat om tientallen mensen die door het verraad van Bitter in handen van de vijand zijn gevallen en hun leven hebben verloren.

Amsterdam werd op 5 januari 2015 ook genoemd als werkgebied van Bitter in de NOS, maar Dordrecht was in 2015 nog niet op het toneel.

Sliedrecht

Eind december 1944 arresteerde het verzet de verrader in het Sliedrecht van zijn ouders. Zij woonden in Stationssingel, waar hij op 5 januari 1945 door het verzet werd geliquideerd.

Uit het historisch onderzoek onder leiding van de gemeentelijke commissie naamgeving openbare ruimte (ook wel straatnaamcommissie genoemd) is gebleken dat Bitter in de regio Drecht steeds meer mensen heeft verraden.

Zeker twee leden van het Dordtse verzet, Emanuel Hamburger en Anne Koopman, werden eind 1944 door Kees Bitter verraden.

Dordtenaarkrant

De relatie tussen Hamburger en Bitter kon een kwart eeuw geleden al worden vastgelegd in een reportage in Dagblad De Dordtenaar. Op de gemeentelijke HBS in het Oranjepark in Dordrecht had Bitter de heer Hamburger als joodse leraar.

Deze Sliedrechter meldde de hamburger eind 1944 bij de vijand, nadat hij zijn voormalige leraar in de trein had gezien. (zie ook de website van Stolpersteine ​​Dordrecht)

De twee slachtoffers van het Dordtse verraad zijn na de oorlog herbegraven op de algemene begraafplaats van Essenhof. Hamburger (1901-1945) heeft een privé familiegraf.

Het gemeentebestuur besloot hem hulde te brengen door binnenkort een pad in te wijden.

Sliedrecht

Ook in Sliedrecht is de naam Kees Bitter bekend. Bitter zou in 1942 het zeskoppige gezin Kleinkramer helpen bij het vinden van een schuilplaats in de Biesbosch, maar dat mislukte. Hij werd opgepakt en korte tijd vastgehouden.

alarmbellen

Op 5 januari 2015, 70 jaar later, herdenkt de NOS-website het verzetsakkoord met Kees Bitter en het eerste signaal van 1942:

Op 10 september 1942 werd hij door de SD gearresteerd wegens wapenbezit en hulp aan joden. Bitter werd na slechts twee maanden vrijgelaten. Een meevaller, zo leek het destijds. Maar achteraf gezien had met zo’n lichte straf alarm moeten rinkelen.”

Bronnen:

* Documenten uit het archief in het kader van de benoeming van Koopman met dank aan Jan Alleblas. Samen met Igle Weidenaar en Hans Berrevoets stelde hij voor om Koopman te benoemen en na overeenstemming met de straatnaamcommissie werd het besluit op 12 maart een besluit van burgemeester en wethouders.

* Informatie uit het museumarchief 40-45 mmv Ed Vermeulen.

*Vorige post over Hamburger in Dagblad De Dordtenaar met zijn neef Rob Hamburger als mondelinge bron.

*De website Stolpersteine ​​Dordrecht heeft dankzij een onderzoeksjournalist het verhaal over Hamburg compleet gemaakt.

*NOS website 75 jaar later: 5 januari 2015

* Uitgave van Albert Oosthoek over onder meer de bende Rotterdam Zuid met aandacht voor de verrader Bitter

*Dr. Frank van Riet dacht na. Hij schreef een boek over de Dordtse affaire over slechte politieagenten in de Tweede Wereldoorlog.

*In het boek De Linie Crossers van Jelle Simons (2021) wordt ook aandacht besteed aan de zaak Bitter, ook in relatie tot Sliedrecht.

​

​

Foto’s: Beeldarchief Dordrecht