Shell en Exxon Mobil voeren een arbitrageprocedure tegen de Staat voor het bestuur van Groningen

Dat meldt de vertrekkende staatssecretaris Hans Vijlbrief (Mijnbouw) dinsdagmiddag. De energiemultinationals zijn de moederbedrijven van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM), die sinds 1963 gas wint in Groningen. Beide bedrijven en vooral de Nederlandse staat hebben hier miljarden aan verdiend.

Decennia lang was er sprake van een publiek-privaat schijnhuwelijk. Maar nu de gasboringen volgend jaar eindelijk eindigen, dreigt een scheiding.

Het is al enige tijd bekend dat er sprake is van een (juridisch) meningsverschil tussen de betrokken partijen. Zo weigert de NAM een deel van de rekening te betalen voor het herstellen van schade en het verstevigen van de woningbouw in Groningen. Er lopen in dit verband al twee arbitragezaken.

Ondergrondse drukverschillen

De NAM zegt de maatregelen te willen compenseren die nodig zijn vanwege de gevolgen van de gaswinning (zoals aardbevingen). Maar de NAM ontkent dat dit altijd het geval is. Een deel van de kosten zou het gevolg zijn van de besluiten van de regering om genereus te compenseren.

Gedurende de periode na het staken van de gaswinning moeten afspraken worden gemaakt over de aansprakelijkheid van NAM. Omdat aardbevingen en schade nog steeds kunnen optreden, omdat de ondergrondse drukverschillen veroorzaakt door de gaswinning worden gecompenseerd.

Een ander twistpunt is de mogelijke compensatie voor de circa 500 miljard kuub aardgas die in Groningen in de grond zit als de gaskraan wordt dichtgedraaid. Omdat dit sneller gebeurt dan verwacht, merken oliemaatschappijen dat ze inkomsten mislopen.

Aanzienlijk financieel risico

Eerder leken de bedrijven op weg naar een juridische strijd. Dat gebeurde toen niet, omdat er geprobeerd werd om via gesprekken tot een mondiaal akkoord met de regering te komen. Maar dat werkte niet.

Vijlbrief had eerder verzekerd dat de slachtoffers in Groningen niets zullen merken van de strijd tussen de overheid en de oliemaatschappijen. Momenteel houden overheidsinstanties zich bezig met schade en versterking van huizen. Vervolgens verhalen zij de factuur op NAM volgens het aansprakelijkheidsbeginsel.

Dit betekent dat er in deze kwestie een aanzienlijk financieel risico voor de Staat bestaat. Om welk bedrag het gaat is onbekend. De zaak wordt genoemd in de risico-inventarisatie die het ministerie van Economische Zaken aan informant Plasterk heeft overhandigd, maar de kostenraming is achterwege gelaten.