Klimaatbestendig ARM kost miljarden, maar is goedkoper dan niets doen

Het klimaatbestendig maken van de gebouwde omgeving in de Metropoolregio Amsterdam (MRA) kost € 12,6 miljard. Dit is een enorm bedrag, maar de kosten kunnen vrijwel volledig worden gedekt door de financiële voordelen die de maatregelen opleveren. De vermeden schade als gevolg van de klimaatverandering betekent bijvoorbeeld een enorme kostenbesparing. De schade die op miljarden euro’s wordt geschat, is onomkeerbaar als er geen actie wordt ondernomen. Bovendien zal klimaatadaptatie de regio groener en aantrekkelijker maken om in te wonen. Maatregelen kun je daarom zien als investeringen: ze kosten geld, maar leveren ook waarde op in de vorm van baten. Dit blijkt uit een onderzoek voor het NOVEX MRA-gebied in opdracht van de Metropoolregio Amsterdam en het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).

Het klimaatbestendig maken van de regio betekent onder meer het vergroten van de wateropslagcapaciteit, het verminderen van het effect van hitte op de stedelijke omgeving en het voorkomen van verdroging. In het ARM kunnen deze kosten vrijwel geheel worden gedekt door financiële baten: circa € 11 miljard. Voor het overige zijn er voldoende mogelijkheden om de kosten te optimaliseren, zo blijkt uit onderzoek. De grootste voordelen zijn vermeden schade, de strijd tegen klimaatverandering en een hogere vastgoedwaarde. De voordelen liggen niet alleen in de toekomst: extreme weersomstandigheden zorgen nu al voor schade en veel overlast. Zware regenval veroorzaakt onbegaanbare wegen en water in kelders en huizen, en tijdens hittegolven lijden mensen aan gezondheidsproblemen die elk jaar dodelijke slachtoffers veroorzaken.

In het NOVEX-programma werken rijk, provincies en gemeenten samen aan een plan voor de inrichting van Nederland. Het ARM is één van de zestien aangewezen gebieden waar grote ruimtelijke transities een apart ontwikkelingsperspectief vereisen. Een evenwichtige en toekomstbestendige metropool met meerdere centra is het hoofddoel van de gezamenlijke koers die de MRA en de overheid hebben voorbereid.

Nieuwe weerbestendige constructie

Als het om nieuwbouw gaat, is klimaatbestendigheid al lang het uitgangspunt van de ARM. De samenwerkende overheden in de regio hebben in 2022 afgesproken dit in hun beleid op te nemen. Zij ondertekenden daartoe het ‘Klimaatbestendig Nieuwbouw Intentieakkoord’. De onderliggende kaders van de intentieverklaring vormden, samen met andere regionale voorbeelden, de basis voor de ontwikkeling van het nationale ‘criterium’ voor een groene en klimaatslimme gebouwde omgeving door het Rijk.

Met deze benchmark geeft de overheid de bouwsector en overheden duidelijkheid over de criteria voor bouwen in een veranderend klimaat. Dit zorgt ervoor dat nieuwe gebouwen en hun omgeving bestand zijn tegen bijvoorbeeld overstromingen, overstromingen, droogte, hitte en verzakkingen. Het uitgangspunt hierbij is ‘groen, tenzij’, waarbij de voorkeur wordt gegeven aan maatregelen die de gevolgen van een veranderend klimaat opvangen en bijdragen aan biodiversiteit en gezondheid.

Bestaande gebouwde omgeving

In het kader van de Uitvoeringsagenda voor de MRA van het NOVEX-gebied zijn de adviesbureaus Arcadis, Rebel en The Positive Lab gevraagd onderzoek te doen naar de investeringen die nodig zijn voor de klimaatadaptatie van nieuwbouw en de bestaande gebouwde omgeving in de MRA . Dit levert informatie op over de benodigde maatregelen en investeringen en de omvang van de vermeden financiële voordelen en schade. Dit brengt in kaart waar we een klimaatbestendige ARM kunnen gaan financieren.

In de kosten van ruim € 12 miljard zijn extra beheer- en onderhoudskosten begrepen. Dit komt neer op ongeveer 6 miljard euro voor de komende dertig jaar, wat neerkomt op bijna de helft van de totale opgave. Klimaatbestendigheid gaat dus niet over een eenmalige uitgave, maar over een structurele stijging van de kosten in de gebouwde omgeving. Deze kosten worden hoog ingeschat: kostenbesparingen door innovatie en efficiënter beheer zijn in het onderzoek niet meegenomen. Er zijn ook mogelijkheden om meer ruimte te maken voor zuinigere groene maatregelen.

Kansen op bedrijventerreinen

Een groot deel van de geraamde kosten wordt toegerekend aan de overstromingsmaatregel ‘berging onder de bestrating’ en ook de maatregel ‘licht aanvulmateriaal’ tegen bodemdaling loopt op. In de kosten-batenanalyse valt op dat de maatregelen die op bedrijventerreinen worden toegepast een groot positief saldo hebben, dat kan worden gebruikt om kleinere negatieve saldi op andere terreinen te compenseren. Dit komt doordat de kosten van maatregelen op bedrijventerreinen in vergelijking veel lager zijn.

Meer positieve effecten

Niet alle baten zijn in euro’s uit te drukken, bijvoorbeeld het effect van hitte op de gezondheid en het versterken van de biodiversiteit. De onderzoekers achten de kans groot dat de totale baten hoger zijn vanwege baten die wel relevant en significant zijn, maar die niet in de analyse zijn meegenomen vanwege een gebrek aan data of beschikbare methoden om deze in geld uit te drukken. Denk aan het versterken van de sociale cohesie (mensen komen vaker samen in een frisse, groene omgeving), een beter vestigingsklimaat en een verminderd drinkwatergebruik (als gevolg van minder irrigatie).

Meer onderzoek en pilots

De uitgevoerde analyse levert niet alleen antwoorden op, maar roept ook vragen op. Bijvoorbeeld over de specifieke berekening van uitkeringen. De adviseurs wijzen er in het rapport op dat het raadzaam is om dit vraagstuk verder te onderzoeken. Tegelijkertijd geeft het onderzoek aanleiding om direct te starten. Het is duidelijk dat een groot deel van de baten bestaat uit schade die door het toepassen van maatregelen wordt vermeden.

De resultaten van de verkenning zijn positief voor de onderzoekers: met financiële voordelen kan de MRA klimaatbestendig gemaakt worden. Tegelijkertijd wijzen ze erop dat de analyse slechts een verkenning is die een grotere nauwkeurigheid vereist. “Wij zien echter veel waarde in vervolgonderzoek, vooral omdat de MRA voorop kan lopen in het klimaatbestendig maken van de rest van Nederland.”

Daarom hebben de regio en het kabinet afgesproken om in meerdere MRA-gemeenten een serie pilots te starten om investeringsmodellen te ontwikkelen voor klimaatadaptatiemaatregelen in zowel de bestaande gebouwde omgeving als in de nieuwbouw.

Verkennende analyse

Hier vindt u de volledige verkennende analyse van Klimaatadaptatie in de gebouwde omgeving – MRA-voordelen en financiering.