Maakt het onbekende je werkelijk onbemind? Zo maak je een einde aan vooroordelen

JaStereotypen en vooroordelen hangen nauw met elkaar samen, maar zijn duidelijk verschillend. “Stereotypen zijn ideeën over groepen mensen, zoals dat alle Amsterdammers op bakfietsen rijden”, zegt Hanneke Felten. Doet bij kennisinstituut Movisie onderzoek naar het terugdringen van discriminatie.

Stereotypen kunnen vooroordelen veroorzaken. Een vooroordeel is een houding of gevoel jegens iemand, simpelweg omdat die persoon tot een bepaalde groep behoort. Felten: “Als iemand een hekel heeft aan de Amsterdammers of ze liever op afstand houdt, is dat vooroordeel.” Op het moment dat die gedachten iemands gedrag beïnvloeden, ontstaat er discriminatie.

Iedereen heeft stereotypen en vooroordelen, deels omdat mensen van nature alles om hen heen categoriseren. Felten zegt: “Het is nuttig voor je om het verschil te zien tussen een leeuw en een kat. En als je niet weet hoe je moet sorteren, kun je de vorken niet in de vorken steken en duurt het lang om de vaatwasser uit te ruimen. Maar het categoriseren van mensen kan problematisch zijn.”

Volgens hoogleraar jeugd en sociale rechtvaardigheid Judi Mesman (Universiteit Leiden) is het probleem niet dat er categorieën zijn als man en vrouw, zwart en wit, maar dat deze categorieën vol kenmerken en oordelen zitten. “Dit is gebaseerd op al je ervaringen: wat je thuis ziet, de boeken die je leest, wat er in de media staat en wat je op school hoort.”

De beste remedie tegen stereotypen en vooroordelen is omgaan met de mensen over wie je stereotypen en vooroordelen hebt. Positief contact met mensen uit een ‘andere’ groep vergroot de empathie en empathie en vermindert de angst. Vaak realiseren we ons ook dat mensen in een bepaalde groep niet allemaal hetzelfde zijn.

Contact hoeft niet per se fysiek te zijn om vooroordelen te verminderen. Boeken, films, podcasts en toneelstukken die door of met bepaalde groepen mensen worden opgevoerd, kunnen ook effectief zijn.

Het is essentieel dat mensen een goed gevoel hebben bij het contact. “Contact in het echte leven is niet altijd positief. Daarom zijn interventies op scholen zo belangrijk”, zegt Felten. “Bijvoorbeeld met een professionele spreker die het verhaal van hun ervaring deelt.”

Talrijke experimenten hebben aangetoond dat positief contact vooroordelen effectief vermindert. Zo lieten Amerikaanse onderzoekers studenten deelnemen aan een paneldiscussie met vier transgenders die vertelden over hun ervaringen en aan een standaardcollege over onder meer de definitie, prevalentie en zorg van transgenders. De rondetafelconferentie verbeterde de houding van studenten ten opzichte van deze groep meer dan de conferentie.

In werkelijkheid kan negatief contact bestaande vooroordelen versterken. Proefpersonen die bijvoorbeeld naar foto’s van homoseksuele paren in een stinkende kamer keken, hadden meer negatieve gedachten over homoseksuelen. Volgens Felten komt dit doordat walging de negatieve houding beïnvloedt die sommige mensen tegenover homomannen hebben. Geur vergroot die afkeer.

Iedereen die zijn stereotypen en vooroordelen wil verminderen, doet er goed aan na te denken over de gedachten die hij heeft. “Duw ze niet zoveel mogelijk weg uit schaamte, praat er thuis over en vraag jezelf af waarom je dacht wat je dacht”, zegt Mesman. “Als je dit proces eenmaal hebt doorlopen, zul je die gedachten vaker tegenkomen, en op een gegeven moment zul je ze minder vaak hebben. En de mogelijkheid dat die gedachten je gedrag beïnvloeden, wordt kleiner.”

De sociale norm heeft ook een belangrijke invloed op het al dan niet voortbestaan van stereotypen en vooroordelen. “Mensen zijn kuddedieren”, zegt Felten, “dus we ontdekken vaak wat iedereen denkt.” Het goede nieuws: de sociale norm is niet in steen gebeiteld en kan in de loop van de tijd veranderen.

“Neem verantwoordelijkheid voor de stereotypen en vooroordelen die er zijn”, zegt Mesman. “Ben jij degene die iets zegt als iemand een racistische grap maakt in de kantine? Als je dat doet, hebben anderen de volgende keer ook de moed om er iets over te zeggen. De norm verandert langzaam en ook mensen die oorspronkelijk een andere mening hadden, gaan vooruit.”

Leave a Reply Cancel reply