Orde van Vlaamse Hogescholen | Onafhankelijke advocaten, een noodzaak

“Op de ochtend van 13 oktober ontplofte er een bom voor een advocatenkantoor in Amsterdam. De advocaten die daar werken beoefenen het sociaal recht, wat wij pro bono noemen. De achtergrond van de gebeurtenissen kennen we niet, maar de De vermeende dreiging is tastbaar. Intimidatie door advocaten is een ernstig probleem dat voortdurende aandacht vereist.

Vandaag, 25 oktober, is het de Europese Dag van de Advocaat, dit jaar gewijd aan de onafhankelijkheid van het beroep. Een advocaat is zijn beroepstitel alleen waardig als hij onafhankelijk is. Wat betekent dat en waarom is het belangrijk?

De beroepsregels van de advocatuur kunnen niet duidelijker: advocaten moeten onafhankelijk zijn. Dit betekent dat zij zich niet laten leiden door de druk van hun eigen belangen of die van andere partijen: alleen de belangen van de cliënt tellen. Invloeden van buitenaf zijn ontoelaatbaar.

De advocaat heeft uitsluitend oog voor de belangen van de cliënt en bekijkt het probleem met een zekere afstand. Alleen dan kan de advocaat zijn cliënt adequaat adviseren en verdedigen. De advocaat is de vertrouwde gids in moeilijke tijden, zelfs als alle anderen de cliënt in de steek hebben gelaten. Aan de advocaat vertrouwt de cliënt zijn best bewaarde geheimen toe, zonder bang te hoeven zijn dat deze uitlekken. De advocaat is er niet om anderen te plezieren, zelfs de rechter niet. De advocaat werkt voor zijn cliënt en alleen voor zijn cliënt.

Als de advocaat zich zou laten leiden door de belangen van een ander, zou zijn advies onbetrouwbaar en dus nutteloos zijn.

Zouden we maatschappelijk beter af zijn als de overheid toezicht zou houden op advocaten? Het antwoord op die vraag luidt: nee. Het bijzondere aan ons vak is dat wij volledig onafhankelijk zijn van overheden. Advocaten moeten vrijuit kunnen adviseren en spreken, zonder angst voor represailles van de overheid. Een bange advocaat is simpelweg geen advocaat.

Dat beginsel is een regel die de advocatuur zichzelf traditioneel heeft opgelegd. Wij staan ​​hierin niet alleen. Op 29 juli 2024 heeft het Europese Hof van Justitie in Luxemburg (zaak C‑623/22) wordt toegevoegd: de taak van de advocaat omvat “de eis, die in alle lidstaten als belangrijk wordt erkend, dat ieder individu de mogelijkheid moet hebben om vrijelijk een advocaat te raadplegen wiens beroep in essentie bestaat uit het verstrekken van onafhankelijk juridisch advies aan iedereen die dat nodig heeft”.

Helaas nemen regeringen deze onafhankelijkheid niet altijd serieus. Advocaten die misbruik aan de kaak stellen zijn essentieel, maar niet populair. In regimes die geen groot belang hechten aan mensenrechten worden advocaten onder druk gezet, fysiek bedreigd of vervolgd. Gewoon omdat ze hun werk doen ter verdediging van hun cliënten. Dergelijke excessen in landen als Iran, Wit-Rusland, Rusland, Tunesië of China verschijnen soms in de pers. Helaas ontstaat er gewenning, waardoor andere ernstige misstanden onopgemerkt blijven. Dat is zorgwekkend.

Even verontrustend is dat advocaten dichter bij huis, zelfs in ons eigen land, worden geïntimideerd. Er zijn gevallen geweest waarin advocaten werden gearresteerd, wat enorm persoonlijk leed veroorzaakte, omdat ze ten onrechte werden geïdentificeerd met de daden van hun cliënten. Gelukkig leven we in een land waar dit soort slechte praktijken nog steeds zeldzaam zijn, maar waakzaamheid is nog steeds geboden.

Meer recentelijk is het criminele milieu ook advocaten in de schijnwerpers gaan zetten. Dit verontrustende fenomeen bereikte in 2019 een even sensationeel als gruwelijk punt met de moord op advocaat Derk Wiersum. Het gevaar van beïnvloeding door criminelen is vandaag de dag heel concreet, ook onder ons. Het waarborgen van de onafhankelijkheid van de advocaat is dan ook een onderwerp dat voortdurend de aandacht van iedereen vraagt.

Om ervoor te zorgen dat advocaten hun cliënten volledig en onafhankelijk kunnen ondersteunen, moeten zij zich kunnen wenden tot een eveneens onafhankelijke Orde van Advocaten. Een Orde van Advocaten die onder toezicht van de overheid zou staan, kan de onafhankelijkheid van advocaten niet langer garanderen. In talloze gevallen confronteert de burger de overheid. Dit is altijd het geval in strafzaken, maar ook in fiscale of administratieve zaken, zoals geschillen over bouwvergunningen of andere. Burgers brengen de aansprakelijkheid van de overheid te vaak in gevaar door fouten of weglatingen. In deze gevallen moeten advocaten zonder hindernissen en zonder angst kunnen optreden tegenover alle autoriteiten, zonder onderscheid.

Daarom handelen de balies op een “zelfregulerende” manier, dat wil zeggen zonder tussenkomst van de overheid. Het belang hiervan is door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in zaken onderstreept Jankauska’s (2)
En Namazov. Zelfs rechters hoeven advocaten niet te instrueren hoe zij de verdediging van hun cliënten moeten benaderen. Als burgers echte rechtsbescherming willen, is overheidstoezicht op de advocatuur uitgesloten.

Laat er geen misverstand over bestaan: advocaten staan ​​niet boven de wet. Ze mogen hun cliënten niet helpen de wet te overtreden. Doen ze dat wel, dan kunnen ze vervolgd worden. Maar het is de beroepsgroep zelf die hun gedrag beoordeelt, via het tuchtrecht. Alleen al in Vlaanderen hebben de tuchtcolleges de afgelopen twee jaar 26 advocaten ontslagen wegens ethisch wangedrag. Er is niets om trots op te zijn, behalve het besluit van de president, de disciplinaire raden en de zelfregulering.

“De onafhankelijkheid van de advocatuur is, zonder overdrijving, een fundament van de democratie.”