Leren over wetenschap tijdens de Junior Summer School

Dierentaal en perspectieven.

Judith Varkevisser (gedragsbioloog, Universiteit Leiden) start deze zomerschool met een lezing voor kinderen en vertelt over hoe taal bij dieren anders is dan bij mensen. Onderzoek en observatie-experimenten worden gebruikt om te testen in hoeverre we met dieren kunnen praten en of we op hen lijken. Varkevisser laat de kinderen bijvoorbeeld enkele filmpjes zien van een aap en een baby die dezelfde opvoeding krijgen en of de aap kan leren praten. Of een border collie die het juiste speeltje kiest door naar meer dan 1.000 namen te luisteren. Op de vraag wie Charles Darwin kent, schijnen veel kinderen iets te weten over evolutie en zelfs over de vinkentheorie.

Van maatbekers tot bekers van goed en kwaad

Kinderen leren dan over perspectiefgericht onderwijs. Met een overzicht van de brillen leren ze dat je op verschillende manieren naar een onderwerp kunt kijken. Als we aan een monitorbril denken, denken we aan de overheid, als we aan een sportbril denken, denken we aan een gymleraar, enz. Bovendien kijken alle onderzoekers door hun eigen lenzen naar een onderwerp: een historicus kijkt door lenzen voor tijdreizen, een antropoloog kijkt door combinatie- en verschillenzen, een bioloog kijkt door lenzen van het leven.

De kinderen zorgen ervoor dat ze de perspectieven kiezen die het beste bij hen passen en sluiten de eerste dag af met een posterpresentatie hierover.

De pillenreis

Zijn hoofd doet pijn en ze geven hem paracetamol tegen de pijn. Het wordt ingenomen met een beetje water, maar wat voor effect heeft zo’n pil daarna? Waar gaat hij heen? Tegenwoordig gaat het over de route die een medicijn in het menselijk lichaam volgt, de zogenaamde ‘farmacokinetiek’. Jeroen van Smeden, Adam Cohen en Robin Geever (Center for Human Medicines Research, CHDR) verzorgen eerst een mini-lezing met een inleiding op dit onderwerp. In de groepstaak voeren kinderen korte experimenten uit, beantwoorden ze vragen, tekenen ze het pad van de pil en presenteren ze hun bevindingen. De kinderen doen enthousiast mee aan de slotquiz, een van hen weet zelfs tot in detail uit te leggen hoe Alexander Fleming bij toeval antibiotica ontdekte.

Als gids door het Rijksmuseum van Oudheden

In de Romeinse afdeling van het Rijksmuseum van Oudheden horen kinderen meer over twee bijzondere voorwerpen en waarvoor ze dienden. In groepjes mogen ze in het museum naar een onbekend voorwerp zoeken. Ze moeten bedenken waarvoor het werd gebruikt. Na zorgvuldig veel informatie te hebben gezocht en gelezen, leren kinderen steeds meer over hun voorwerp. Wat denk je dat het is, welke functie had het? Ze nemen de gidsen mee door het museum naar hun object en vertellen alles wat ze hebben geleerd.

Biomimicry, de imitatie van het leven

De natuur bedenkt van alles en als we goed kijken kunnen we dat nabootsen. Een interessante en interactieve lezing van Thal Jonas in de Hortus Botanicus. Met veel voorbeelden laat het zien welke nuttige dingen de natuur heeft bedacht en hoe we daarvan kunnen leren. Een goed voorbeeld van biomimicry is de zwemvin, een handig hulpmiddel bij het zwemmen. Als je het op dezelfde manier gebruikt, moet je er tenminste niet op lopen. Of mesjes als inspiratie voor klittenband en lotusbladeren voor vuilafstotende verf, handig voor plekken die gesteriliseerd moeten worden. En gelukkig maken ze, door de vorm van de ijsvogelsnavel te gebruiken voor hogesnelheidstreinen, veel minder geluid.

Isoleer DNA met een kiwi

De Leidse Biologen Club begeleidt kinderen in groepen bij het maken van DNA. Geduld is hier een schone zaak, want na het mengen van de kiwi met water, zout en afwasmiddel is het slechts een kwestie van wachten. Elke 5 minuten kunnen de kinderen maximaal drie keer roeren en vervolgens filteren. De meeste kinderen slaagden erin het kiwi-DNA te isoleren en mochten het resultaat in een buisje mee naar huis nemen. Niet alleen was het wachten een uitdaging, maar sommige kinderen aten de kiwi liever op en hadden er stiekem al in gebeten.

Kun je een zwaard stelen in een computerspel?

Een vraag die Bart Schermer zorgen baart, omdat hij hoogleraar Recht en Digitale Technologie is. Hij vertelt over het strafrecht, artikel 310 en dat je niet kunt stelen. Als iets niet in het Wetboek van Strafrecht staat, dan mag het. Maar wat gebeurt er als een wet niet duidelijk is? Dan moet je zoeken, dit heet het vinden van de wet, en misschien wel een wet maken of aanpassen. Daarom is onderzoek in de rechten iets anders, omdat je hier geen experimenten kunt doen. Maar u kunt wel jurisprudentie, literatuur raadplegen of deelnemen aan een debat. Schermer noemt als voorbeeld het Runescape-arrest om aan te geven dat digitale spullen ook spullen zijn en niet gestolen mogen worden.

Na het congres en veel vragen voor Schermer is het tijd voor de feestelijke afsluiting en de uitreiking van de certificaten. Deze vragen gingen niet alleen over cybercriminaliteit. Omdat het ook belangrijk is om te weten hoe de katten van Schermer heten, hoeveel ze wegen, wat hun favoriete computerspel en dier is, hoe lang hun studie duurt, wat ze het leukst vinden aan hun werk, etc.

Bij de ceremonie was er van elk kind iets bijzonders te melden, omdat het zo’n leuke, nieuwsgierige en actieve groep was. Eigenlijk is dit tot nu toe elk jaar het geval en we hopen volgend jaar weer veel inzendingen van enthousiaste kinderen te zien.