Hoe wordt plastic optimaal gescheiden? Er is geen ‘beste methode’

• 

  Bas de Vries

  Onderzoeksredacteur

In 2023 hebben Nederlandse gemeenten in totaal 391.000 ton PMD-afval ingezameld: plastic, metalen verpakkingen (blikjes) en drankkartons. Dat komt neer op gemiddeld 22,3 kilo per inwoner, zo blijkt uit cijfers die het CBS vandaag publiceert. En ruim het drievoudige van tien jaar geleden, hoewel de stijgende trend de afgelopen jaren is gestopt.

Gemeenten worstelen nog steeds met het vinden van de beste manier om zoveel mogelijk plastic van ander afval te scheiden, zodat het hergebruikt kan worden.

Vrijwel alle gemeenten lijken voor een iets ander systeem te kiezen. Vorige week besloot Pekela in Groningen dat burgers het plastic gewoon bij het ‘afval’ kunnen gooien. Vervolgens wordt de scheiding uitgevoerd door een machine in de afvalverwerker.

Zeker zes andere gemeenten, van Hilversum tot Valkenswaard, zijn ook overgestapt op het systeem van ‘nascheiding’ of hebben dit in de afgelopen twaalf maanden aangekondigd. Belangrijke reden: In de praktijk gooien mensen te veel afval dat niet in PMD-bakken thuishoort (ook complete vaat).

Soms gebeurt dit voor het gemak, maar de regels zijn ook behoorlijk ingewikkeld: als iemand plastic in een grijze vuilniszak doet, wordt het al afgewezen, omdat je niet kunt zien wat erin zit.

Wethouder Reiny Kuiper stelt dat vrijwel al het plastic dat Pekela inzamelt om verschillende redenen als “vervuild” wordt afgewezen en in de verbrandingsinstallatie belandt. De rekening voor die verbranding gaat naar de gemeente. In Pekela bedragen deze meerkosten inmiddels bijna 200.000 euro per jaar. “Een boete, in plaats van echtscheidingsgeld”, zegt Kuiper.

Uit een onderzoek van vorig jaar bleek dat inwoners van Pekela ook de gescheiden inzameling van PMD-afval willen afschaffen. “We hebben goed geluisterd naar de uitkomsten”, zegt wethouder Kuiper. De vier losse containers in woningen gaan daarom plaats maken voor drie containers in Pekela, bedoeld voor zowel papier-, groente- en tuinafval als ‘gewoon’ restafval.

“Vanaf nu wordt alles makkelijker voor de bewoners”, denkt Kuiper. “En wij geloven dat we uiteindelijk meer grondstoffen en minder afval zullen hebben.” In de praktijk levert nascheiding 12 procent meer plastic op, zo blijkt uit de ervaring van afvalverwerker Omrin in de noordelijke gemeenten waar het bedrijf actief is.

Er zijn echter ook plekken waar de beleving compleet anders is. Reimerswaal deed anderhalf jaar geleden het tegenovergestelde. Gemeente Zeeland is overgestapt van nascheiding naar een systeem waarbij plastic, blikjes en drankkartons gescheiden worden ingezameld. In werkelijkheid zorgde die maatregel voor aanzienlijk meer PMD-verspilling.

Volgens afvalbedrijven bestaat er geen systeem dat per definitie het beste werkt. Veel hangt af van de omstandigheden. In stedelijke gebieden met veel hoogbouw is het bijvoorbeeld lastiger om afval goed te scheiden en zal de gemeente eerder kiezen voor nascheiding. Ook het gedrag van bewoners heeft invloed: houden ze zich aan de regels of vervuilen ze de elektriciteit van PMD veel?

Het is duidelijk dat frontscheiding (zogenaamde bronscheiding), mits correct uitgevoerd, het schoonste en beste gerecyclede plastic oplevert. Maar als bronscheiding om welke reden dan ook onpraktisch is, is stroomafwaartse scheiding een uitstekend alternatief.

Ongeveer een derde van de Nederlandse gemeenten heeft voor dit laatste systeem gekozen, schat de Nederlandse Vereniging voor Afval- en Reinigingsdiensten (NVRD). Dit zijn het grootste deel van Groningen en Fryslân, maar ook de grote steden Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. Er is volgens de NVRD nog steeds geen reden om aan te nemen dat deze verhoudingen dramatisch veranderen.