Een half miljoen voor röntgenonderzoek om meesterwerken te behouden

“Ik ben heel blij met deze subsidie”, zegt Joost Batenburg. ‘Vooral omdat ik hierdoor de langdurige samenwerking die ik met het Rijksmuseum heb, kan voortzetten. Dit is het derde project dat we samen gaan doen. Dat is echt fantastisch, want we hebben de mogelijkheid om samen van alles te bouwen.” Naast de Universiteit Leiden en het Rijksmuseum zijn bij het project ook onderzoekers betrokken van het Centrum voor Wiskunde en Informatica, de Universiteit Antwerpen en de Universiteit van Cambridge.

Batenburg krijgt de subsidie ​​voor het project Flexibele röntgenlaminografie voor kunst (FLEXART). Binnen dit project gaan hij en andere onderzoekers technieken ontwikkelen om een ​​driedimensionaal beeld van historische schilderijen te creëren. Voor andere kunstobjecten kan gebruik worden gemaakt van een CT-scan (X-ray computertomografie), waarmee röntgenfoto’s vanuit verschillende hoeken kunnen worden gemaakt. Uiteindelijk kan hierdoor een 3D-beeld ontstaan. Bij een vlak schilderij lukt dit niet, omdat je niets vanaf de zijkant kunt fotograferen.

Schilderijen kunnen vlak zijn, maar bestaan ​​vaak uit verschillende verflagen. Door kennis over verfchemicaliën te combineren met 3D-röntgentechnieken wil Batenburg de verschillende verflagen zichtbaar maken.

Kennis en behoud

Batenburg legt uit dat er meerdere redenen zijn om dit onderzoek te doen. ‘Het 3D-beeld is belangrijk voor de staat van conservering van de meesterwerken. Je kunt het gebruiken om de status van verflagen te zien. Bovendien kunt u door het 3D-beeld begrijpen hoe de kunstenaar een schilderij heeft opgebouwd. Het komt vaak voor dat bij oude meesterwerken ze later worden gecoat. Met deze technieken kun je deze lagen scheiden. Ook kun je zien of een schilderij echt is of niet.’

Bewaard voor toekomstige generaties

De toekenning van de NWO-beurs maakt deel uit van de call ‘Een geïntegreerde aanpak van het wetenschappelijk onderzoek en behoud van kunst – Detecting change (NICAS)’. Het doel van de oproep is om te streven naar een volledig begrip van de processen van het creëren van objecten en hun oorspronkelijke uiterlijk. Het doel is ook om meer informatie te verkrijgen over de processen die in de loop van de tijd plaatsvinden in kunstobjecten waardoor deze veranderen, om ze optimaal te behouden voor toekomstige generaties. Binnen de call krijgen ook twee UvA-projecten een onderzoeksproject. In totaal ontvangen de projecten ruim € 1,42 miljoen van NWO.

Tekst: Dagmar Aarts
Foto: Unsplash