Zwart op wit. Gravure rond 1900: Willem Witsen, James McNeill Whistler, Mary Cassatt en anderen

DORDRECHT – Vanaf 5 oktober presenteert het Dordrechts Museum Zwart op Wit. Gegraveerd rond 1900. In deze tentoonstelling maak je kennis met de Nederlandsche Etsclub, een groep jonge kunstenaars opgericht in 1885 onder leiding van Jan Veth, Willem Witsen en Antoon Derkinderen. Ze brachten de “vergeten” graveerkunst terug op de kaart. Onder de titel l’art pour l’art, kunst om de kunst, zochten de leden naar een nieuwe beeldtaal. “Ze zochten naar nieuwe mogelijkheden voor het maken van kunst en toonden een sterke behoefte om te experimenteren”, zegt gastcurator Jaap Versteegh. Dankzij bruiklenen van onder meer het Rijksmuseum in Amsterdam, het Van Gogh Museum en de Fondation Custody in Parijs besteedt Black on White ook uitgebreid aandacht aan het internationale netwerk van de Etsclub met werken van James McNeill Whistler, Mary Cassatt, Félix Bracquemond en Francis Onder meer Seymour Haden. De tentoonstelling is tot en met 12 januari te zien in Dordrecht.

Ten tijde van de oprichting van de Nederlandsche Etsclub wisselde een groep jonge, ambitieuze en vriendelijke kunstenaars ideeën uit over de toekomst van kunst en samenleving. Onder de leden bevonden zich ook vrouwen: Thérèse Schwartze, Barbara van Houten, Wally Moes en Etha Fles. Thuis en in cafés kwamen de leden regelmatig bijeen om te werken en te discussiëren. Voor hen moest kunst zo direct mogelijk zijn. Om afstand te nemen van wat ze leerden op traditionele kunstacademies, zochten hun tijdgenoten naar een nieuwe en persoonlijke beeldtaal.

Prentkunst als onafhankelijke kunstvorm
In hun zoektocht naar een techniek waarmee ze snel en vergelijkbaar met een tekening konden werken, kwamen de leden uit bij graveren. In het Nederlandse kunstonderwijs werd weinig aandacht besteed aan de grafiek als zelfstandige kunstvorm. Op de Rijksakademie in Amsterdam werden vooral grafische technieken voor het maken van reproducties onderwezen. Daarom besloten artiesten als Barbara van Houten en Willem Witsen zelf te leren opnemen “om de kans te krijgen om zelf te leren en dat is misschien wel het beste”, zei Witsen in een brief aan Veth in 1884.

internationale bekendheid
Tussen 1886 en 1895 publiceerde de Etsclub negen portefeuilles met daarin een tiental gravures van hedendaagse kunstenaars: in totaal 100 gravures van 28 verschillende kunstenaars. Ook organiseerde het bestuur tentoonstellingen in Amsterdam en Den Haag, waar niet alleen prenten en tekeningen van de eigen leden werden tentoongesteld, maar ook van bekende buitenlandse kunstenaars als James McNeill Whistler, Félix Buhot en Mary Cassatt. De eigen ambities strekten zich ook over de grenzen uit: leden exposeerden in Parijs en New York.

Eigen collectie en bruiklenen
Het Dordrechts Museum beschikt over een uitgebreide collectie grafiek en beheert onder meer de vrijwel complete portfolio’s prenten uitgegeven door de Etsclub, uit de collectie Teekengenootschap Pictura. Black on White werd mede mogelijk gemaakt door bruiklenen van het Rijksmuseum Amsterdam, het Van Gogh Museum, de Stichting Custody, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed/Het Witsenhuis, het Kröller-Müller Museum, Museum Het Rembrandthuis, het Gouda Museum en de Kunsthandel Pygmalion.

VRIJHEID! in het Dordrechts Museum
De tentoonstelling loopt deels gelijktijdig met LIBERTÉ!, een tentoonstelling over de Dordtse kunstenaar Ary Scheffer in relatie tot de Franse Romantiek, die op 19 oktober opent in het Dordrechts Museum. Zowel in Frankrijk als in Nederland bevindt een groep gelijkgestemde jonge kunstenaars zich in de kunsten en streeft hun ideaal van individuele vrijheid en expressie na.