Hart- en vaatklachten: de onderbelichte rol van medicijnen

Praat met patiënten over drugsgebruik. Dat bepleit Femke Gresnigt, spoedarts bij het OLVG, medisch begeleider vergiftigingen bij het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum en promovenda bij het UMC Utrecht. Omdat, zoals zijn proefschrift laat zien, medicijnen, zelfs medicijnen die als (relatief) veilig worden beschouwd, ernstige cardiovasculaire complicaties kunnen veroorzaken.

Als spoedarts in Amsterdam ziet Gresnigt regelmatig ernstige gevolgen van vergiftiging. Dit inspireerde haar tot promotieonderzoek naar de cardiovasculaire risico’s van stimulerende middelen en cannabis. De onderzochte stimulerende middelen waren onder meer cocaïne, amfetaminen, MDMA en ‘designerdrugs’ zoals 4-FA, 3-MMC en 4-MMC. Gresnigt verdedigt zijn proefschrift op 11 juli.

Verschillende risico’s

Designerdrugs zijn synthetische drugs, waarvan een deel bestaat uit synthetische cathinonen. Dit zijn ‘namaak’ varianten van cathinon, een stof uit de katheterplant. Stimulerende middelen, waaronder designergeneesmiddelen, kunnen op verschillende manieren cardiovasculaire complicaties veroorzaken. Daarom veroorzaken ze een toename van de sympathische activiteit, wat tachycardie en hypertensie veroorzaakt. Daarnaast zijn er specifieke effecten van medicijnen. Cocaïne veroorzaakt bijvoorbeeld vasoconstrictie van de kransslagaders en heeft een trombogene werking. ‘Daarom is het belangrijk om vragen te stellen over drugsgebruik. Het a priori risico op hart- en vaatziekten neemt aanzienlijk toe bij het gebruik van bepaalde medicijnen”, zegt Gresnigt.

“We kunnen niet alle medicijnen met hetzelfde penseel vergelijken, elk medicijn heeft verschillende risico’s”, vervolgt hij. In twee retrospectieve cohortstudies onderzochten we cardiovasculaire complicaties bij patiënten op de spoedeisende hulp met cannabis-, MDMA-, amfetamine- of 4-FA-intoxicatie. 0,5 procent van de patiënten met cannabisintoxicatie ontwikkelde een ernstige complicatie (myocardinfarct of aritmie), vergeleken met 12,9 procent van de patiënten met 4-FA mono-intoxicatie. Complicaties bij deze groep patiënten bestonden uit hypertensieve crisis, subarachnoïdale bloeding en takotsubocardiopathie-cardiomyopathie (ook bekend als “gebroken-hartsyndroom”). “Alle medicijnen brengen risico’s met zich mee, maar het aantal cardiovasculaire complicaties is lager bij bijvoorbeeld cannabis en MDMA dan bij cocaïne en synthetische cathinonen.”

Cocaïne

Een deel van het proefschrift richt zich op cocaïne, waarvan de consumptie een bekende risicofactor is voor een hartinfarct. Om te zien of artsen vragen stellen over cocaïnegebruik bij patiënten met pijn op de borst en dit in hun beleid opnemen, voerde Gresnigt een onderzoek uit onder cardiologen en spoedeisende hulpartsen. Alle 212 respondenten waren zich bewust van het risico van cocaïnegebruik, maar slechts twee derde van de respondenten stelde het cocaïnegebruik in vraag, en vaak alleen bij jonge patiënten. ‘Dat is begrijpelijk, maar het kan ook een gevaar zijn. In een van de Amsterdamse onderzoeken was 9 procent van de patiënten met pijn op de borst geassocieerd met cocaïne ouder dan 60 jaar. Gresnigt pleit er daarom voor om standaard vragen te stellen over medicijngebruik en dit met de patiënt te bespreken. “Zo kunnen we de risico’s duidelijk maken voor de patiënt en de patiënt de goede kant op sturen als hij meer informatie of hulp wil, of als hij verslavingsgevoelig is.”

De behandeling van patiënten met pijn op de borst geassocieerd met cocaïne is grotendeels dezelfde als die van patiënten die geen drugs hebben gebruikt. ‘De hartroute, een scoreprofiel in combinatie met seriële troponines, blijkt ook voldoende veilig te zijn bij patiënten die cocaïne gebruiken. Patiënten met een laag risico zouden dus ook na een korte observatie kunnen worden ontslagen.’ Sommige aspecten van de behandeling variëren. ‘Benzodiazepines kunnen worden toegediend om het sympathicomimetische effect tegen te gaan. Wij geven er de voorkeur aan om geen bètablokkers toe te dienen, hoewel daarover in de literatuur onenigheid bestaat. En ik zou patiënten met een laag risico ook een enkel aspirine geven, omdat de protrombotische werking van cocaïne enkele dagen aanhoudt.’

Het allerbelangrijkste blijft volgens Gresnigt de begeleiding van drugs. ‘Vraag naar drugsgebruik en bespreek het.’ Ook zouden Europese richtlijnen meer aandacht moeten besteden aan de rol van medicijngebruik bij acute hartproblemen. “Nu zeggen de richtlijnen niets over medicijnen.”

Lees ook: