Sander Bax vertrekt naar Leiden: ‘Ik wil iets doen aan de leescrisis’

Het afscheid van Sander Bax, hoogleraar Onderwijs en Cultuur, nadert. Na tweeëntwintig jaar in Tilburg te hebben gewerkt, verhuisde hij naar de Universiteit Leiden. Universum denkt met hem terug aan zijn jaren in Tilburg.

Sander Bax herinnert zich zijn eerste werkdag nog. ‘Het was eind augustus 2002 toen ik op de kazerne aankwam (het inmiddels gesloopte Prismagebouw, red.). De kazerne stond op de plek waar nu de parkeerplaats is”, legt hij uit.. “Je zou kunnen zeggen dat het de minst majestueuze faculteit was die ooit heeft bestaan”, lacht Bax.

Ondanks de onaantrekkelijke voedingsbodem was de sfeer onder de collega’s goed. ‘Op de eerste dag werd ik ontvangen door Hans van Driel (voormalig senior hoogleraar culturele studies, red.) voor de lunch en dit was geen uitzondering, we deden het daarna veel vaker.’

Bax droomde er altijd van om een ​​Ph.D. Op zijn proefschrift kon hij promoveren aan de Universiteit van Tilburg. Het werk van de schrijverover het literaire debat in de jaren zeventig. Een proefschrift en een lijvig boek waar hij tot op de dag van vandaag trots op is.

Belangrijk om docenten op te leiden

Tijdens zijn PhD begon Bax ook al snel les te geven, wat volgens hem “het beste ooit” is. Bax hield niet alleen van lesgeven, maar hij was ook geïnteresseerd in onderzoek. “Ik heb onderzoek altijd als een feest ervaren”, zegt hij. Daarom vond hij de combinatie van onderwijs en onderzoek de beste.

Ondertussen nam Bax ook andere taken op zich. Tijdens de reorganisatie van was hij directeur van de opleiding cultuurwetenschappen online cultuur, voorzitter van de onderwijsraad en vice-decaan onderwijs. In deze laatste functie heeft Bax het gevoel dat hij vrijwel iedere medewerker van de universiteit heeft leren kennen.

Bax kan ook het TiCeLS (Tilburg Centre for Learning Sciences) accrediteren. Deze afdeling verzorgt de lerarenopleidingen van Tilburg University en legt een solide basis voor de professionalisering van docenten in de regio en het uitvoeren van onderwijsonderzoek.

“Ik vind het een mooie erfenis, want wat mij betreft is het heel belangrijk om leraren op te leiden”, zegt hij trots. Via TiCeLS kunnen studenten via een universitair traject hun eerste of tweede graad onderwijskwalificatie behalen.

In dialoog met studenten.

Bax’ liefde en overtuiging voor zijn werk is voelbaar. Bax is een geliefde docent en collega. We vroegen hem hoe hij heeft geprobeerd studenten te inspireren en hun liefde voor literatuur te bevorderen. ‘Het overbrengen van de liefde voor literatuur en lezen is mijn belangrijkste missie in het leven geworden, vooral nu we in een tijd leven waarin we met een zeer ernstige leescrisis worden geconfronteerd.’

“Soms komen er opmerkingen over het nut van het Nederlandse schoolvak of de geschiedenis van de Nederlandse literatuur, waarbij bijvoorbeeld wordt gezegd dat het niet meer relevant is”, legt hij uit. Bax is het hier uiteraard niet mee eens.

Bax vervolgt: “Mijn enthousiasme voor de Nederlandse literatuur wil ik overbrengen door vooral enthousiast en actueel te zijn.” Bax heeft bijvoorbeeld een enorme boekenplank thuis en naast zijn werk is lezen ook zijn hobby. “Ik keek er ook erg naar uit om de discussieruimte in de vergaderruimte vrij te maken.” Bax is een groot voorstander van het benaderen van literatuurlessen door met leerlingen in dialoog te gaan over bijvoorbeeld tekstfragmenten.

“En dat je studenten kunt inspireren om docent te worden is heel bijzonder, het is een rol die wordt doorgegeven”, zegt Bax trots. Bax benadrukte deze continuïteit pas tijdens de presentatie van zijn nieuwe boek. Schrijver mythen in Uitgeverij Prometheus, waaruit blijkt hoezeer zijn werk geïnspireerd is door zijn promotors Jaap Goedegebuure en Odile Heynders, aan wie hij het eerste exemplaar van het boek schonk.

Schrijf tijdens de vakantie

Na Schrijver mythen en zijn eerdere boeken De Mulisch-mythe (2015) en De literatuur gaat verder (2019) werkt Bax momenteel aan een biografie over de schrijver Bernlef. In het weekend of tijdens vakanties schreef hij meer boeken dan hij leuk vond. “Soms was het moeilijk om het schrijven te combineren met mijn andere taken”, zegt Bax.

Als hij zijn boek een week niet schreef, had hij soms het gevoel dat hij niets had gedaan. Terwijl Bax natuurlijk nog veel meer taken had. “Ik heb ermee moeten leren omgaan.” Na drie boeken en veel schrijfervaring gaat het nu veel beter met Bax.

Je hebt ook geleerd dat het goed is om jezelf de ruimte te geven om af en toe niet productief te zijn. Volgens hem ontstaat er op deze manier ruimte voor het vrije denken om creatieve ideeën te genereren.

In de voetsporen van Goedegebuure

Het enthousiasme van Bax voor Tilburg University is in alles terug te zien. Hij gaat echter naar de Universiteit Leiden. Omdat? ‘Ik kan daar een mooie stoel bezetten, wat historisch gezien altijd heel belangrijk is geweest in de Nederlandse studio’s. Bekende namen als Albert Verwey, Hans Gomperts, Ton Anbeek en Yra van Dijk hebben die leerstoel bekleed. En met deze beweging treed ik ook in de voetsporen van mijn promotor Jaap Goedegebuure. Het is een grote eer”.

Op de vraag hoe Bax over het naderende afscheid denkt, antwoordt hij snel: “Melancholie.” Hij lijkt dankbaar, maar ook enigszins bedachtzaam. Het is moeilijk voor hem. “Ik geniet enorm van de laatste maanden en weken in Tilburg.”

Wat ga je hierna doen in Leiden? “Ik wil iets doen aan de leescrisis en ervoor zorgen dat iedereen weet hoe belangrijk Nederlandse studies zijn, zodat niemand kan zeggen: moeten we die houden?”