Frankrijk kiest een nieuw parlement, met het oog op de radicaalrechtse partij Le Pen

• Frank Renout

  Correspondent in Frankrijk

Ongeveer 49 miljoen Fransen kunnen vandaag stemmen voor een nieuw parlement. Het is de eerste ronde van de Tweede Kamerverkiezingen: komende zondag vindt een tweede ronde plaats.

Het heet een historische verkiezing. Het werd haastig in het leven geroepen na de mislukte Europese verkiezingen van president Macron, waarbij zijn partij veel kiezers verloor en de radicaal-rechtse Nationale Assemblée (RN) van Marine Le Pen won. Er zijn slechts drie weken verstreken tussen de aankondiging en de eerste verkiezingsdag van vandaag.

De RN leidt de peilingen. De partij kan rekenen op zo’n 36 procent van de stemmen. Het zou de eerste keer in de geschiedenis zijn dat een radicaal-rechtse partij de meeste stemmen behaalde bij parlementsverkiezingen in Frankrijk. Als de RN na de tweede ronde officieel de verkiezingen wint, kan zij een regering vormen en een premier benoemen.

Dat zou tot grote politieke veranderingen in Frankrijk kunnen leiden. Macron en zijn regering bepalen nog steeds het beleid, maar als de RN of een andere partij wint, zullen zij vrijwel de volledige controle hebben. De president behoudt slechts beperkte bevoegdheden op het gebied van defensie en buitenlands beleid.

Als de RN een verkiezing wint, belooft zij onder meer een aanzienlijke verlaging van de belastingen op elektriciteit en brandstof; de medische zorg voor illegale immigranten geleidelijk afschaffen, minimumstraffen invoeren en de pensioenleeftijd verlagen naar 60 of 62 jaar.

Ook in Europa kunnen de gevolgen belangrijk zijn. Frankrijk is samen met Duitsland de belangrijkste lidstaat van de EU en met de grootste macht en invloed. Maar de RN van Marine Le Pen is uiterst kritisch over de EU, wil de macht van Brussel beperken en wil de Unie reduceren tot een associatie van soevereine landen.

In de laatste peilingen staat de linkse coalitie Nieuw Volksfront op de tweede plaats met 28 procent van de stemmen. Partijen die Macron steunen, verenigd in de Ensemble-coalitie, staan ​​met 20 procent op de derde plaats.

Franse peilingen zijn doorgaans accuraat, maar geven nog niet aan wat de uiteindelijke zetelverdeling in het parlement zal zijn. De Fransen stemmen in twee rondes en per kiesdistrict. Alleen de grootste partijen uit de eerste ronde kunnen door naar de tweede ronde, die over een week wordt gehouden.

Er zijn 577 kiesdistricten en in elk district gaat alleen de winnaar naar het parlement. De overige kandidaten winnen geen zetels.

Tussen de eerste en tweede ronde gaan partijen met elkaar onderhandelen om de kans op succes te vergroten. In het ene kiesdistrict kan een partij zich bijvoorbeeld terugtrekken ten gunste van een andere partij, terwijl in een ander kiesdistrict het tegenovergestelde gebeurt. Mede daardoor zullen kiezers strategischer gaan stemmen.

In het verleden stemden Franse linksen bijvoorbeeld vaak niet op hun favoriete partij in de tweede ronde, maar op de partij die de beste kans had om radicaal-rechts RN te verslaan.

Dat zal nu waarschijnlijk ook gebeuren. Vorige week riep een groep van ruim 200 prominente Fransen politici van rechts, midden en links in Le Monde op om in de tweede verkiezingsronde een gezamenlijk blok te vormen tegen de partij van Marine Le Pen.

Daarom kan de uitslag van de eerste ronde vandaag aanzienlijk afwijken van de uitslag van de tweede ronde. Zo kreeg de Socialistische Partij in 2012 29 procent van de stemmen in de eerste ronde en maar liefst 41 procent in de tweede ronde.

Bij de laatste parlementsverkiezingen, in 2022, gebeurde hetzelfde met de partij van Macron: die ging van 26 procent in de eerste ronde naar 38 procent in de tweede.

De uitslag van de eerste ronde van vandaag laat dus zien waar de harten van de kiezers liggen. De resultaten over een week, vanaf de tweede ronde, zullen uitwijzen welke regering ze willen of niet.