Hoe Maasterras een ‘schuilplaats’ wordt bij overstromingen – Gebiedsontwikkeling.nu

Dordrecht is een stad op een eiland. In de buurt van de oude binnenstad komen drie rivieren samen: de Beneden-Merwede, de Noord en de Oude Maas. Net onder de rook van het centrum ontwikkelt de gemeente Maasterras: een groene woonwijk waar de komende jaren tussen de 2.000 en 4.000 woningen worden gebouwd. Aandacht voor klimaatadaptatie is een prioriteit in het overstromingsgevoelige Dordrecht makkelijk. In Maasterras willen ze nog een stap verder gaan: kan de buurt ook dienen als toevluchtsoord voor Dordtse inwoners als de dijken breken en de stad overstroomt?

Onderdak locatie

“Dordrecht is al heel lang bezig met alle vormen van waterveiligheid. Wij hebben de ambitie geformuleerd om ook in noodsituaties een zelfvoorzienend eiland te zijn”, aldus Berry Gersonius. Hij is adviseur van het project ‘Blauwgroene Stad’ van de gemeente en heeft meegeschreven aan een plan om van Maasterras een ‘toevluchtsoord’ te maken. Evacués uit de hele stad kunnen hier terecht als Dordrecht te maken krijgt met een overstroming.

Het plan maakt deel uit van de ‘meerlaagse beveiligingop het gebied van water. De eerste laag is het voorkomen van overstromingen door het aanleggen van dijken en waterkeringen. De tweede laag gaat over het duurzaam en waterdicht maken van de omgeving. De derde laag richt zich op de organisatorische voorbereiding op overstromingen. “Er wordt veel tijd en geld gestoken in het bouwen van dijken. De voorbereiding op rampen is in handen van veiligheidsregio’s die allerlei crisisplannen hebben voorbereid. Ruimtelijke ordening en ontwerp worden in dit verhaal een beetje vergeten”, zegt Gersonius.

Geschikte locatie

Dordrecht is al enkele jaren op zoek naar gebieden die als grootschalige opvang zouden kunnen dienen. Maasterras verscheen op de radar vanwege de natuurlijke hoogte. Dit is een gebied buiten de dam dat enkele meters boven zeeniveau ligt. Een groot deel van de stad ligt onder het NAP en is afhankelijk van dijkbescherming om de voeten droog te houden. Verschillende dijkstroken die door de hele stad lopen, eindigen in het Maasterras. Bij overstromingen blijft het gebied vrijwel droog. Hogere wandelpaden leiden naar het gebied.

Een groot deel van de infrastructuur die het gebied tot een geschikt toevluchtsoord maakt, is al aanwezig. Het Maasterras ligt in de Oude Maas en beschikt over een grote kade waar hulpgoederen kunnen worden afgeleverd en evacués kunnen worden vervoerd. Het gebied is ook bereikbaar via een spoorbrug en een verkeersbrug, die bij vloed droog blijven. Daarnaast is er een communicatiecentrum bij Rijkswaterstaat, zodat Maasterras als centrale locatie kan dienen om eventuele noodhulp voor de regio te coördineren.

De gemeente was al bezig met een masterplan voor Maasterras toen de mogelijkheid zich voordeed om een ​​onderkomen te vestigen. “In eerste instantie was er enige aarzeling om nog een ambitie aan het project toe te voegen. Daarom is besloten om in een parallel ‘ontwerponderzoek’ te verkennen wat het betekent om van Maasterras een toevluchtsoord te maken. ‘Met succes: de uitkomsten van het onderzoek zijn meegenomen in belangrijke punten van het definitieve bestemmingsplan.

Instellingen

De kans op een overstroming is uiteraard heel klein. In de plannen wordt rekening gehouden met waterstanden die eens in de 3.000 tot 100.000 jaar voorkomen. Daarom worden aanpassingen voorgesteld die niet te duur zijn en bij voorkeur ook een dubbele functie hebben. Hierdoor is de pier niet alleen bruikbaar bij een overstroming, maar ook een recreatieplek. Op grote grasvelden kunnen evenementen worden gehouden en kunnen tenten worden opgezet voor Dordtse vluchtelingen. Ook bij calamiteiten zijn huizen een onmisbare schakel: bij een overstroming moeten bewoners tijdelijk onderdak bieden aan hun medeburgers die het stijgende water zijn ontvlucht.

De Maastera’s moeten zelfvoorzienend zijn bij overstromingen. Daarom werd ook rekening gehouden met basisoverheidsdiensten. De drinkwatervoorziening bleek geen probleem: het drinkwatersysteem is al ingericht op noodsituaties. Voor de elektriciteitsvoorziening wordt een ‘microgrid’ voorgesteld. Hierdoor kan de wijk worden losgekoppeld van het hoofdnetwerk. De elektriciteitsvoorziening gaat door met generatoren. Tijdens noodsituaties wordt afvalwater in de rivier geloosd. “Tijdens het onderzoek hebben we ook gekeken naar allerlei innovatieve oplossingen, zoals decentrale afvalwaterzuivering”, zegt Gersonius. “Maar het bleek complex, duur en eigenlijk onnodig. De oplossingen moeten zo praktisch en eenvoudig mogelijk zijn, zodat ze werken wanneer het echt nodig is.”

de grond optillen

De duurste en meest ingrijpende maatregel is het verhogen van het niveau van het gebied. Om een ​​waterstand te kunnen weerstaan ​​die eens in de 3.000 jaar voorkomt, moet de grond met ongeveer één meter stijgen, rekening houdend met een zeespiegelstijging van één meter in 2100. Ook de infrastructuur moet zich aanpassen aan dit nieuwe straatniveau. Een interventie die tussen de 50 en 100 miljoen euro kost. Gersonius: “Wij duimen voor het bestemmingsplan. Wij eisen dat er bij een waterpeil van 4 meter boven het NAP geen water in gebouwen mag stromen. De ontwikkelaar kan nog kiezen of het gebied volledig wordt opgehoogd of dat er bijvoorbeeld stormvloedkeringen worden geplaatst om het water tegen te houden.”

Maar ook hier kunnen bestaande opdrachten gekoppeld worden aan de locatie van de opvang. Maasterras ligt op verontreinigde grond, waardoor grondwerken sowieso moeten worden uitgevoerd. “Dat was voor ons een heel krachtig argument om de locatie van het asiel te accepteren. Er is als het ware een springplank voor ontwikkeling. Want met die grond moet je toch iets doen.”

“De waarde van al deze plannen is dat mensen straks op een heel veilige plek gaan wonen”, zegt Gersonius. Maar dat vertalen naar financiële waarde blijft lastig, geeft hij toe. De meerkosten die gepaard gaan met het verhogen van het Maasterras zullen waarschijnlijk via de gebiedsontwikkeling aan de gemeente worden doorberekend. Fondsen voor klimaatadaptatie van de verstedelijkingsstrategie Zuidelijke Randstad worden onderzocht voor cofinanciering. De voordelen die financiers en verzekeraars behalen doordat het gebied beter bestand is tegen overstromingen blijven lastig in sterke euro’s te vangen. Gersonius: “We hebben een hele goede financiering voor de dijken in Nederland gerealiseerd. Dat is de eerste laag van meerlaagse beveiliging. Als het om de tweede laag gaat, het ruimtelijk ontwerp, is daar eigenlijk geen geld voor. Om nu financiering te verkrijgen moeten we profiteren van andere stedelijke ontwikkelingsambities.”