Bezorgdheid onder astronomen over bezuinigingen in Den Haag: ‘Het wordt op de lange termijn een groot probleem’

Nederlandse astronomen luiden de noodklok: de door het nieuwe kabinet aangekondigde bezuinigingen kunnen desastreuze gevolgen hebben voor de sterrenkunde in Nederland. “We hebben niet de mogelijkheid om andere bronnen te raadplegen”, legt Joost Adema uit.

Adema is projectleider bij de Faculteit Sterrenkunde van de Rijksuniversiteit Groningen en werkt nauw samen met onder andere ASTRON in Dwingeloo. Hij vreest het ergste nadat het nieuwe kabinet zijn voornemens op wetenschappelijk gebied heeft gepresenteerd. “Er werd niet specifiek gezegd dat we zullen lijden, maar er werd specifiek vermeld dat de sectorplannen aangepakt zouden worden.”

Vorig jaar werden deze sectorplannen met open armen ontvangen door de wetenschap, inclusief de sterrenkunde. Het kabinet stelde structureel 200 miljoen euro beschikbaar voor universiteiten en hogescholen, waar ook de sterrenkunde in Nederland flink van zou profiteren. “Normaal gesproken werkten we altijd aan projecten van vijf of tien jaar, maar met deze overheidsinvesteringen konden we plannen voor de lange termijn maken”, zegt Adema.

Wat volgens Adema ook uniek is in de wereld van de sterrenkunde, is de samenwerking tussen verschillende instituten. In Nederland is dit ondergebracht in de Nederlandse Onderzoekschool voor Sterrenkunde (NOVA), waartoe de universiteiten van Amsterdam, Groningen, Leiden en Nijmegen behoren. En NOVA werkt nauw samen met ASTRON.

“Het is altijd lastig om samen te werken in de universitaire wereld, maar de astronomie is een mooi voorbeeld dat het wel kan”, zegt Adema. “Astronomie is ook een onschuldige wetenschap, het is pure bevrediging van de eigen nieuwsgierigheid. En iedereen in deze wetenschap heeft hetzelfde uiteindelijke doel.”

Het intrekken van de plannen van het vorige kabinet zou ook belangrijke gevolgen kunnen hebben voor de sterrenkunde in Drenthe, met als middelpunt ASTRON in Dwingeloo. En dit is waar belangrijke delen van mondiale astronomische projecten worden uitgevoerd. “Bij Dwingeloo is een instrument gemaakt dat in de James Webb Ruimtetelescoop past.”

Een ander project waar ASTRON aan deelneemt is het Extreem grote telescoop (ELT) dat in Chili wordt gebouwd. “Eén van de ELT-systemen, Metis, wordt in Dwingeloo gebouwd en ontwikkeld. En dit is het eerste goedgekeurde instrument van de gehele projectplanning.”

Bovendien is volgens Adema het belangrijkste meesterwerk van de Sterrenwacht Dwingeloo nog niet eens genoemd. “Het meest opvallende is LOFAR, de radiotelescoop tussen Exloo en Buinen, die uit duizenden antennes bestaat.”

Als ASTRON niet genoeg middelen krijgt om te overleven, zal dit uiteindelijk de astronomie wereldwijd beïnvloeden. ‘Bij NOVA werken we nog steeds samen met ESO (European Organization for Astronomical Research, red.), maar dat zijn contracten voor meerdere jaren. Ze vragen ons bijvoorbeeld een instrument te bouwen. Maar vijf jaar is niet lang, op de lange termijn. zou grote problemen veroorzaken.”