Spinozapremie voor professor Bernet Elzinga

Gefeliciteerd! Wanneer wist je dat je deze onderscheiding zou ontvangen?

‘Op een totaal onverwacht moment. Ik liep door de gang om met iemand een conferentie te bespreken en ik werd gebeld. Ik was echt onder de indruk, Het is zo surrealistisch op zo’n moment. Ik voelde me echt ontroerd. Dat er zoveel erkenning is, is heel bijzonder.”

Wat betekent deze onderscheiding voor jou?

‘Allereerst is het een erkenning van onze interdisciplinaire samenwerking. Ik wil echt benadrukken dat dit allemaal een teamprestatie is geweest. Wij voeren complex onderzoek uit met een grote groep onderzoekers uit verschillende vakgebieden, zoals neurowetenschappen, pedagogie, ontwikkelingspsychologie, klinische psychologie en mensen die als onderwijspsycholoog in de klinische praktijk werkzaam zijn. Het is ook een erkenning van het belang van het onderwerp. Ons onderzoek richt zich op de cruciale rol van ouders bij het doorgeven van psychische problemen en stress van de ene generatie op de volgende. “Daar wordt momenteel vaak niet genoeg aandacht aan besteed.”

Hoe onderzoek je dit?

‘In het verleden heb ik onderzoek gedaan naar de langetermijngevolgen van emotionele verwaarlozing of chronische kritiek van ouders. Wat is de impact hiervan op de ontwikkeling? En hoe zet dit zich voort in het volwassen leven, bijvoorbeeld in intieme relaties en het ouderschap zelf? Door slechts één persoon tegelijk te onderzoeken, volwassenen die zich hun jeugd herinneren, kreeg ik niet genoeg inzicht. Daarom zijn we tien jaar geleden begonnen met het uitnodigen van gezinnen om interacties te observeren. Ook kijken we naar wat er in de hersenen gebeurt als een kind bijvoorbeeld kritiek of complimenten krijgt van zijn ouders.’

Wat blijkt uit dit onderzoek?

‘Dat emotionele misbruik heeft eigenlijk meer impact dan fysiek geweld. Als er sprake is van frequente en chronische emotionele verwaarlozing, hebben kinderen een grote kans om op volwassen leeftijd depressies en angstgevoelens te ontwikkelen. Daarnaast heeft het een enorme impact op het zelfbeeld van kinderen en maakt het de band met ouders lastig. Dit maakt intieme relaties lastig. Ook zien we een verhoogd risico op zelfmoord. Het is dus een zeer chronisch probleem dat nog lang zal voortduren.”

Maar dat is nog niet alles, legt Elzinga uit. ‘Ons onderzoek onder jongeren en hun ouders laat dat zien perceptie Ook de situatie van depressieve jongeren speelt een belangrijke rol. Ze hebben bijvoorbeeld snel het gevoel dat hun ouders hen bekritiseren of afwijzen en onthouden de kritiek heel goed, maar als we objectief naar het gedrag van de ouders kijken, komt dat niet altijd terug.’

Hoe draagt ​​uw onderzoek bij aan het verbeteren van de behandeling van deze kinderen?

‘Deze bevindingen zijn belangrijk bij het nadenken over interventies. Wij leggen ouders uit hoe gevoelig depressieve jongeren zijn. Het is uiterst belangrijk om kritiek en direct contact tot een minimum te beperken. Wij geven ouders de boodschap dat zij niet de oorzaak zijn van depressie, maar dat zij een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan het welzijn van hun kinderen.

Ook voor ouders die echt verdwaald zijn, hebben wij de cursus ‘Samen Sterk’ ontwikkeld. Omdat de jeugdzorg zo vol zit, blijven kinderen met psychische problemen vaak thuis. Soms hebben ouders geen idee wat ze nog meer kunnen doen om hun kinderen te ondersteunen. Hierover hebben we ook het boek ‘Samen Sterk’ gemaakt, gebaseerd op de gelijknamige cursus. En we hebben ook net een applicatie met kunstmatige intelligentie ontwikkeld. Ouders kunnen in het boek specifieke vragen stellen en krijgen binnen enkele minuten een gepersonaliseerd antwoord. We gaan nog onderzoeken hoe nuttig dit voor ouders kan zijn, maar de eerste reacties zijn heel positief.’

Welk type onderzoeker ben jij?

‘Nieuwsgierigheid heeft mij altijd enorm gedreven. Ik ben nooit erg strategisch geweest bij het plannen van een carrière, maar ik heb altijd mijn fascinatie voor bepaalde onderwerpen gevolgd. Wat maakt het zo dat sommige mensen goed reageren op stress of trauma, terwijl anderen er veel meer moeite mee hebben? Ik wil dat beter begrijpen. Ik vind het ook erg leuk om mensen bij elkaar te brengen en te zoeken naar innovatie door echt interdisciplinaire samenwerking.’

De Spinozapremie bedraagt ​​1,5 miljoen euro. Wat ga je met het geld doen?

‘Wij gaan de interventies nog verder ontwikkelen. Nu meten wij ouders van jongeren met depressieve klachten die meedoen aan de Samen Sterk-cursus dagelijks hoe zij zich voelen, waar zij zich zorgen over maken en hoe hun contact met het kind is. Dit helpt ons nieuwe inzichten te verwerven in de interactie tussen ouders en kinderen en helpt ouders na te denken over hoe zij op hun kinderen reageren. Deze aanpak willen wij graag uitbreiden naar ouders van tieners met andere psychische problemen zoals angst, eetproblemen of overmatig alcohol- of drugsgebruik. Deze specifieke ouders zitten met allerlei vragen en problemen. Hoe ga je bijvoorbeeld om met alcohol- en drugsproblemen? Of met uit de hand gelopen irritaties? Wij willen goede methoden ontwikkelen om persoonlijk advies te geven. Deze metingen willen we ook in het dagelijks leven doen. Dankzij de Spinozapremie kunnen we toegankelijke interventies ontwikkelen die zowel kinderen als ouders helpen.’

Tekst: Tom Janssen
Foto: NWO