introductie, met mogelijkheid tot show

• Guus Dietvorst

  politiek redacteur

De een vreest ‘Amerikaanse omstandigheden’, de ander hoopt dat dit tot ‘meer transparantie’ zal leiden; Vandaag beginnen de hoorzittingen met toekomstige ministers en staatssecretarissen in de Tweede Kamer. Een nieuw fenomeen in de politiek van Den Haag.

Kandidaten voor ministers per departement kunnen eerst iets over zichzelf zeggen. Kamerleden kunnen dan vragen stellen. Het valt nog te bezien hoeveel vragen er daadwerkelijk zullen worden gesteld, want meerdere partijen hebben al laten weten niet mee te doen.

Het idee voor de hoorzittingen kwam van D66 en het voorstel kreeg vorig jaar een nipte meerderheid in de Tweede Kamer. De hoorzittingen moeten leiden tot ‘meer transparantie rond het opleidingsproces’ en kandidaten de mogelijkheid bieden om ‘geschiktheid en motivatie voor de beoogde functie’ toe te lichten.

“Ministeriële kandidaten kunnen zich aan Nederland voorstellen”, zegt D66-Kamerlid Joost Sneller, “maar ook verslag doen van zaken die in het verleden zijn gebeurd of vragen beantwoorden over hun geschiktheid en motivatie.”

Het lijkt op een sollicitatiegesprek, maar er is een belangrijk verschil: Kamerleden beslissen niet wie uiteindelijk minister of staatssecretaris wordt. De kandidaten zijn eerder geselecteerd door de AIVD en na de hoorzittingen kan de Kamer de benoeming niet tegenhouden.

Ministers kunnen na de beëdiging door de Kamer met een motie van afkeuring worden afgezet (en dat gebeurt pas op 2 juli).

De hoorzittingen zijn geïnspireerd op de tradities van de Amerikaanse en Brusselse politiek, al hebben ze daar een ander karakter. Vorig jaar mochten Europarlementariërs bijvoorbeeld CDA-lid Wopke Hoekstra ondervragen voordat hij Europees commissaris werd.

De commissie die de zaak behandelde was niet direct overtuigd en stelde schriftelijk aanvullende vragen. Hoekstra moest daarom een ​​dag wachten voordat hij hoorde of hij de baan had.

Er kunnen echt dingen misgaan. Tijdens een vragensessie in 2014 maakte een voormalige Sloveense premier geen goede indruk en 112 van de 125 commissieleden van het Europees Parlement stemden tegen haar kandidatuur. In de VS wordt ook verwacht dat de Senaat na de hoorzitting akkoord moet gaan over de benoeming van onder meer ministers.

Zo werkt het hier niet, benadrukt CDA-leider Henri Bontenbal, die vreest voor ‘Amerikaanse omstandigheden’. “In Nederland is een minister of staatssecretaris in functie totdat de Kamer het vertrouwen in hem opzegt.” Zijn partij neemt niet deel aan de hoorzittingen. “Er is genoeg politiek spektakel in Den Haag.”

En het is natuurlijk niet ondenkbaar dat er een show wordt gemaakt of geprobeerd wordt. Want hoewel de aanvrager niet kan worden afgewezen, kunnen parlementariërs uiteraard wel proberen hem in verlegenheid te brengen of te schaden, bijvoorbeeld door kwesties uit het verleden ter sprake te brengen.

Ook de SGP en SP hebben laten weten niet mee te doen aan de verhoren. SGP-leider Chris Stoffer is, net als Bontenbal, van mening dat ministers in een debat verantwoording moeten afleggen over hun beleid en daden, en niet vooraf in ‘iets vaags dat het midden houdt tussen een sollicitatiegesprek of een kennismakingsgesprek’.

Jimmy Dijk van de SP gaat ervan uit dat de kandidaten vooraf goed zijn geselecteerd (zie ook de zaak Markuszower). “Het zijn dus veredelde presentaties, het gaat (nog) niet om de inhoud van het beleid.”

Volgens GroenLinks-PvdA, die meedoet, is dit de enige mogelijkheid die de Kamer heeft om de geschiktheid van de voorgestelde minister te bespreken. Tijdens debatten is dat niet echt mogelijk, zegt Kamerlid Kati Piri, omdat ze over een specifiek onderwerp gaan, zoals een wet. Piri vindt het “jammer” dat sommige (toekomstige) oppositiepartijen niet meedoen.

D66 vindt dat het terugtrekken van andere partijen “niet per se een nadeel hoeft te zijn”, omdat er dan meer tijd overblijft voor de andere fracties. Het is geen gek idee als er in principe per fractie na een inleidend gesprek van vier minuten door de kandidaat één vraag wordt gesteld.

Kamerleden kunnen daarom na hun eigen vraag geen vragen blijven stellen, maar verschillende oppositiepartijen hebben afgesproken de vragen van hun voorgangers (in Haags jargon: vorm een ​​trein) te blijven beantwoorden. Als er ruimte en behoefte is, kan er een tweede vragenronde worden gesteld, zoals te lezen is in de hoorhandleiding.

De komende dagen komen echter niet alle geplande ministers aan bod: premierskandidaat Dick Schoof blijft buiten beeld. Een voorstel om hem uit te nodigen kreeg geen meerderheid in het parlement. Schoof negeerde een oproep om toch te komen.

Vanaf vanochtend is het mogelijk om te zien hoe het de overige 28 zal vergaan.

Alle hoorzittingen zijn te volgen via NOS.nl en NPO Politiek en Nieuws. Hieronder vindt u het schema van alle hoorzittingen van de komende dagen (klik op de namen van de kandidaten om meer over hen te lezen):