‘Betere wetenschap en oplossingen worden verkregen door interdisciplinaire samenwerking’

“Uiteindelijk worden betere wetenschap en oplossingen bereikt door trans- en interdisciplinaire samenwerking”, zegt Tukker. Noem er één als voorbeeld. Onderzoeksproject naar circulaire elektronica dat hij leidt. Milieuwetenschappers, technici, ontwerpers, afvalspecialisten en experts uit het bedrijfsleven willen samenwerken om de berg elektronisch afval te verkleinen. Sommige mensen weten hoe je elektronica verduurzaamt, anderen weten hoe je een product eenvoudig uit elkaar kunt halen voor recycling en weer anderen kunnen berekenen wat de impact op het milieu is en of daar iets mee te winnen is. Zo ontwikkelen wetenschap en praktijk duurzame en innovatieve producten op het gebied van elektronica.

universiteitsprofessor

Naast hoogleraar Industriële Ecologie is Tukker sinds kort ook universiteitshoogleraar. In deze laatste functie is het zijn taak om het strategische thema duurzaamheid te promoten en de trans- en interdisciplinaire samenwerking daarbinnen te bevorderen. Tukker was verrast toen hij werd gevraagd om hoogleraar te worden aan de universiteit, omdat hij een relatief korte wetenschappelijke carrière heeft gehad, zo’n tien jaar. Daarvoor werkte hij twintig jaar bij TNO, waar hij nog steeds één dag in de week werkt. Zijn ervaring bij TNO, waarbij teamwerk centraal staat, helpt hem veranderingen binnen de universiteit door te voeren. Hij ziet hier veel individueel werk verricht worden en wil mensen motiveren om verder te kijken dan hun eigen vakgebied.

Belangrijkste sociale problemen

“Universiteiten hebben een lange traditie van werken binnen duidelijk gedefinieerde disciplines, waarin wetenschappelijke excellentie van fundamenteel belang is.” Volgens de universiteitsprofessor zijn interdisciplinaire onderzoeksprogramma’s echt nodig om de huidige complexe maatschappelijke problemen vooruit te helpen.

Aan de Universiteit Leiden bestaan ​​dit soort programma’s al, bijvoorbeeld Liveable Planet. Tukker probeert dit netwerk nog verder uit te breiden door met veel mensen te praten. Bij Liveable Planet werken vier faculteiten samen aan oplossingen voor een duurzamere wereld. Tukker hoopt dat ook de faculteiten rechten, geesteswetenschappen en geneeskunde meedoen en ziet nu al mensen in actie komen.

Geneeskundestudenten werken bijvoorbeeld een half jaar lang samen met studenten van andere scholen in een interdisciplinair afstudeerlaboratorium om te kijken hoe de hoeveelheid afval van een operatie met de helft kan worden verminderd. Als universiteitshoogleraar zet Tukker zich in voor de ontwikkeling van zulke innovatieve onderwijsvormen. Volgens hem is het belangrijk dat studenten worden blootgesteld aan verschillende disciplines om te begrijpen dat deze kennis zeer nuttig is. En leer vragen stellen aan anderen.

Ik heb alleen geld nodig

Tukker benadrukt dat interdisciplinaire onderzoeksprogramma’s, afstudeerlaboratoria en het stimuleren van de nieuwsgierigheid van wetenschappers tijdens bijeenkomsten niet voldoende zijn om verschillende disciplines te verenigen. Geld is ook gewoon nodig. ‘Dan komt mijn TNO-perspectief weer goed van pas, want ik ga meteen nadenken over hoe ik geld kan inzamelen. Geld voor projecten komt vooral van de Nieuwe Wereldorde en de Europese Unie.’ Deze financiers weten dat interdisciplinair en transdisciplinair werken op veel terreinen de beste wetenschappelijke en maatschappelijke oplossingen oplevert. Maar zij zien liever teams bestaande uit verschillende universiteiten. Daarom is Tukker blij met de strategische alliantie Leiden-Delft-Erasmus Universiteiten waaruit tal van samenwerkingen voortkomen. Eén daarvan is het eerder genoemde voorbeeld van de Circulaire elektronica.

Buitenlandse instellingen

‘De Universiteit Leiden is bovendien het best gepositioneerd om met lokale partners samen te werken mondiale zuiden op het gebied van duurzaamheid. We hebben een aantal instituten die hun wortels stevig in het buitenland hebben.’ Zo heeft onze universiteit instituten in Marokko, Egypte, Turkije en Indonesië waar veel kennis aanwezig is over deze landen en de regio en zij beschikken over een groot netwerk. Tukker wil onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om via deze instituten met lokale partners te blijven samenwerken.

De rol goed kennen

De universiteitshoogleraar wijst er tijdens het gesprek meerdere keren op dat universitaire onderzoekers realistisch moeten zijn over de rol die een universiteit kan spelen bij grote maatschappelijke veranderingen, bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid. ‘De universiteit heeft daarin haar eigen rol. En dat is anders dan politici die de regels kunnen aanpassen, van adviseurs die met kortetermijnonderzoek adviseren over oplossingen, of van activisten die willen aangeven dat de grenzen ruimschoots bereikt zijn. Onze rol is om goede inzichten te bieden in dit soort veranderingen, inclusief trans- en interdisciplinair onderzoek.’

Tekst: Dagmar Aarts