Door barrières en bruggen: auto-immuunreumatische ziekten op weg naar genezing

Wat is jouw leeropdracht?

‘Translationele Reumatologie. Translationeel verwijst naar de vertaling van onderzoek naar de kliniek. Dat is het terrein waarop ik mijn wetenschappelijk werk doe. Ik sta met één voet in de kliniek, waar ik patiënten help, en met de andere been begeleid ik onderzoekers in een onderzoekslaboratorium. Ik wil laboratoriumbevindingen vertalen naar de klinische praktijk. En andersom: voer experimenteel onderzoek uit dat aansluit bij de behoeften van patiënten. We moeten ziekten en de processen daarachter echt beter begrijpen als we vooruitgang willen boeken voor patiënten.’

Wat is daar een voorbeeld van?

‘Het onderzoek dat we nu doen richt zich op auto-immuniteit. In het bijzonder reumatische auto-immuunziekten, omdat auto-immuunziekten in veel medische specialismen voorkomen. Ons onderzoek richt zich op autoreactieve B-cellen, dit zijn immuuncellen die ontsporen en zich richten op structuren in ons eigen lichaam. We weten dat deze B-cellen aanzienlijk betrokken zijn bij veel auto-immuunziekten. Bij de ontwikkeling van de ziekte, maar ook bij het in stand houden van het pathologische proces. Wij hebben een methode ontwikkeld om deze zeldzame cellen in het bloed van een patiënt op te sporen. Deze cellen hebben bepaalde eigenschappen en de vraag is hoe we deze op een positieve manier kunnen beïnvloeden. We proberen te kijken of we dat kunnen doen met translationeel onderzoek. Met ons onderzoek behoren we op dat gebied tot de wereldtop.’

Waar staan ​​we nu in de behandeling van reumatische auto-immuunziekten?

“Auto-immuunziekten in de reumatologie zijn doorgaans nog chronisch. Patiënten ervaren ontstekingen in weefsels, gewrichten en organen. We hebben medicijnen die ontstekingen onderdrukken, maar tot nu toe hebben we het proces niet volledig kunnen stoppen. Als gevolg hiervan kunnen patiënten herhaaldelijk nieuwe uitbarstingen van ontstekingsreacties ervaren. Een angst waar velen van hen mee leven. En medicijnen hebben ook bijwerkingen. We willen deze chroniciteit van ziekten stoppen en vooruitgang boeken in de richting van genezing. We zijn hier dichtbij. “Mijn ambitie is dat we de komende jaren belangrijke stappen in deze richting kunnen zetten.”

Waarom denk je dat?

‘Een van de redenen is dat er in Duitsland een nieuwe therapie wordt onderzocht bij mensen met een reumatische auto-immuunziekte: CAR-T celtherapie. Hierbij worden T-cellen, een ander type cel in ons immuunsysteem, aangepast om B-cellen te herkennen en te deactiveren. De patiënt is dan korte tijd kwetsbaarder door het ontbreken van B-cellen, maar na een paar maanden het lichaam zelf produceert nieuwe B-cellen De beschermende immuniteit die eerder werd opgebouwd tegen een reeks ziekten, bijvoorbeeld na vaccinatie, blijft bestaan. De resultaten zijn zo succesvol en bemoedigend dat nu iedereen er onderzoek naar doet. Dit zorgt voor snel ontwikkelingen. Bij het LUMC wordt CAR-T celtherapie al toegepast in onderzoekssetting, bijvoorbeeld bij lymfoomkanker.’

Wat zijn de grootste uitdagingen in het onderzoek naar reumatische auto-immuunziekten?

‘Het gaat over zeldzame patiënten, zeldzame cellen en de versheid van het materiaal. B-cellen zijn erg gevoelig, daarom vriezen we ze liever niet in. U wilt het zo instellen dat het het verse materiaal van de patiënt overneemt en tegelijkertijd de analyses uitvoert. Dat is een uitdaging in een laboratorium. En als je de ontwikkeling van de ziekte beter wilt begrijpen, moet je ook patiënten vinden die al een verandering in het immuunsysteem hebben, maar nog geen klachten vertonen. Natuurlijk is dit ook een uitdaging. Bovendien is het moeilijk om adequate financiering te vinden om de nieuwe CAR-T-celtherapie, die nog experimenteel is, toe te passen in een studiecontext. CAR-T-celtherapie blijft erg duur.’

‘Tegelijkertijd zijn er ook kansen. We bekijken hoe CAR-T-celtherapie in de toekomst betaalbaarder kan worden. En met het Leiden Human Medicines Research Centre werken we aan therapeutische antilichamen om hetzelfde effect te bereiken als met CAR-T-cellen. Er zijn veel kansen en mogelijkheden om in de toekomst therapieën te implementeren zodat steeds meer patiënten beter behandeld kunnen worden. En dat je ook kunt bepalen op welk moment een patiënt die therapie nodig heeft.’

Zijn oratie heet ‘Over barrières en bruggen: auto-immuunreumatische ziekten op weg naar genezing’. Welke bruggen wil jij bouwen?

‘Allereerst de brug tussen onderzoek en praktijk. Maar ook jonge geneeskundestudenten en artsen die experimenteel onderzoek willen doen, hebben bruggen nodig om onderzoek en de kliniek met elkaar te verbinden. Daarnaast is er ook veel samenwerking nodig om vooruitgang voor de patiënt te realiseren. Binnen bijvoorbeeld bij de afdeling Hematologie. En buitenshuis met andere universitair medische centra en andere landen. Daarin moeten we elkaar versterken. “Dit zijn belangrijke bruggen die we moeten bouwen.”

De oratie van Hans Ulrich Scherer vindt plaats op 21 juni 2024 en is te volgen via livestreaming.