Filmrecensie: Joan Baez, nachtegaal en vredesactiviste

DORDRECHT – De eerste film die ik in de bioscoop zag was ‘Woodstock, drie dagen vrede, muziek en liefde’. De film dateert uit de zomer van 1970. Ik was net veertien geworden en werd totaal verrast. De muziek, de vrijheid, de geweldloosheid die uitstraalde bij vierhonderdduizend jongeren bij elkaar.

Poplegendes als Carlos Santana, Jimmi Hendrix, Crossby Stills Nash & Young en Creedence Clearwater Revival traden er op. En aan het einde van de eerste dag was er een jonge vrouw met haar gitaar, Joan Baez. Ze vulde het podium alleen. Het was al donker en het leek alsof honderdduizenden hun adem inhielden. Ik ontmoette haar via een lp die mijn broer had gekocht.

Joan Baez werd een beroemde folkzangeres en vredesactivist. Ze was erbij toen Martin Luther King zijn ‘I Had a Dream’-toespraak hield. Als tiener raakte ik gefascineerd door de thema’s geweldloosheid en vrijheid en de mensen die deze predikten.

Een paar jaar na Woodstock werd ik opgeroepen voor het leger. Ik heb met succes een beroep gedaan op de ‘wet op gewetensbezwaarden’, zoals zij die noemden. In het alledaagse jargon werd ik een ‘gewetensbezwaarde’.

Deze jongen reisde gisteren met enkele jaren en rijkere ervaringen op de fiets naar Filmtheater De Witt, wetende dat daar een film over een van zijn idolen in première ging. Joan Baez.

Afscheid
met de film“Joan Báez: Ik ben een geluid”We herinneren ons het leven van de zanger. Het is een openhartige terugblik, waarop hun afscheidstournee 2018/2019 is gebaseerd. Aan de kapstok hangen veel beelden uit het omvangrijke privéarchief, met 60 jaar muziek en de strijd voor wereldvrede. Dagboekaantekeningen en brieven komen tot leven door slimme animaties. Het derde ‘jasje’ dat aan het rek hangt, zijn de ventilatieopeningen van Joan Báez zelf. Hij spreekt openhartig met een van de filmmakers, Carol O’Connor, over de donkere onderstromen van haar leven. Bobby Dylan brak haar hart. Intiem zijn met één persoon kan niet meer, maar wel in een setting met tweeduizend mensen. Ze strijdt tegen neurosen die onderdrukt worden door de verkeerde medicijnen.

Ze trouwt met activist en journalist David Harris. Zoon Gabriël wordt geboren terwijl vader David in de gevangenis zit vanwege zijn politieke activiteiten. Moeder Joan heeft niet veel tijd voor het gezinsleven. Te druk bezig met ‘het redden van de wereld’, zegt Gabriël, met wie ze nog steeds een goede band weet op te bouwen. Dat blijkt tijdens zijn afscheidstournee, waar Gabriël de percussie verzorgt en zijn moeder Joan liefdevol zijn overhemden strijkt voordat ze het podium op gaat.

Geheugen?
Een moeilijk onderdeel van zijn ontboezemingen, en dus van de film, is de terugblik op zijn leven binnen de familie Baez Quaker. Het is allemaal nog een beetje vaag. Aan het begin van de film twijfelt ze nog aan de betrouwbaarheid van de herinneringen. In de loop van het verhaal wordt een beeld geschetst waarin pater Báez minstens één van zijn drie dochters min of meer heeft misbruikt.
Op de vraag wat het beste decennium van zijn leven was, aarzelt hij niet: het laatste.

Authentiek en intiem
De film is een prachtig portret, onthullend, intiem en authentiek, en zit vol prachtige fragmenten. Soms een beetje gericht, maar vaak ook spontaan. Op de bank in de woonkamer weet hij een hoge toon te slaan, en zijn hond doet vrolijk mee. We zien haar later in Parijs tijdens haar afscheidstournee. Op het plein voor de hotelkamer speelt een percussiegroep. Op blote voeten rent ze naar buiten om alleen te dansen op het aanstekelijke ritme.

Toen ik veertien was, zag ik tijdens dat Woodstock-festival een ‘heilige’ met gitaar en nachtegaalstem “We Will Overcome” zingen. Nu, ruim vijftig jaar later, blijft de bewondering bestaan. Alleen met haar eigen woorden hoef je alleen maar het heilige weg te nemen: “Ik ben geen heilige, ik ben een geluid.” En zo is het.

Gezien in bioscoop De Witt:

Joan Baez: Ik ben een geluid

Het is nog steeds te zien in De Witt.