“Denk niet dat het eeuwen geleden anders was dan nu”

Hoe heeft dat in het verleden gewerkt? Wat was de rol van de militie en de politie? Wie sprak gerechtigheid uit? En hoe werd diefstal voorkomen en bestraft? Maandagmiddag verzamelden zo’n tachtig deelnemers zich op het Canadaplein in Alkmaar om erachter te komen. Om tien uur luidden de kerkklokken en kon de “Veiligheidsmars”, georganiseerd door de Historische Vereniging Alkmaars (HVA), beginnen. Streeksstad Centraal besluit zich bij ons aan te sluiten.

Er deden zo’n 80 mensen mee aan de HVA ‘Veiligheid’ wandeling. “Het is altijd verrassend hoeveel mensen er langskomen”, zegt gids Kees Verlaan. (foto: Central City Regionaal)

Verdeeld in verschillende groepen lopen de deelnemers onder begeleiding van een gids door de binnenstad van Alkmaar. “Iedereen wil zich veilig voelen in zijn leefomgeving, maar de vraag is of dat altijd lukt”, begint Kees Verlaan van HVA, terwijl een politieagent langsloopt. “Er gaat geen dag voorbij dat je niet hoort over geweldsmisdrijven, cyberaanvallen, oplichting en nog veel meer. Maar denk niet dat de zaken eeuwen geleden anders waren dan nu. Er waren veel soortgelijke situaties. Ook het dievengilde sluipen door de straten en steegjes van Alkmaar”.

De route start bij het oude gemeenteziekenhuis, aan de Paternosterstraat. Van daaruit loopt de route via de Paardenmarkt, doorkruist het Doelenveld en bereikt het voormalige oefenterrein voor boogschieten. “In de 14e eeuw ontstond er een burgerinitiatief om de stad te beschermen.” De schutters kregen toen de steun van de politie, de stadsverdediging en de nachtwaker.

Tijdens de route luisterden de deelnemers aandachtig naar de verhalen van gids Kees. (foto: Central City Regionaal)

We stoppen op verschillende plekken om te luisteren naar wat gids Kees te vertellen heeft. Uiteraard loopt de route ook langs het stadhuis. Het gerechtsgebouw was er ook. “Als je na een rechtszaak aan de linkerkant de trap afging, naar de toeschouwers aan de rechterkant, werd je veroordeeld en liep je met twee schurken achter je aan”, zegt Kees.

Als het misdrijf ernstig genoeg was, werd het schavot aan de Breedstraat gebouwd en vonden daar executies plaats. Straffen die anno 2024 in Nederland al een tijdje niet meer mochten, maar voorheen wel normaal waren. “Onthoofding, ophanging, wurging en het breken van wielen waren de gebruikelijke straffen die de Haarlemse beul uitdeelde.”

Gids Kees vertelde vol passie over de geschiedenis van Alkmaar. (foto: Central City Regionaal)

Maar als gevangene was je er nog niet, legt Kees uit. ‘Vervolgens hebben ze hem naar de galg vervoerd, aan de stadspoort gehangen of aan een rad gezet. Dat deden ze niet alleen als afschrikmiddel, maar ook als vermaak. Het heeft uiteraard geen zin om een ​​boete in geld uit te drukken. , Korporaal El straf en schandpaal waren erg leuk.

Natuurlijk werden ze niet allemaal geëxecuteerd. “Als je een beetje ondeugend was, bijvoorbeeld als je iets stal, zouden ze je aangeven.” Je loopt de hele dag rondjes en wordt bestookt met eieren en tomaten.

De houten Kraen van Kaeskopstad stond nog op het Waagplein. Deze constructie werd in het verleden ook gebruikt om overtreders te bestraffen. (foto: Central City Regionaal)

De twee uur durende wandeling eindigt op het Waagplein. Waar het Kaeskopstadrad nog stond. Wat volgens Kees een goed voorbeeld is van één van de straffen die kunnen worden opgelegd. “Ofwel werd je blootgesteld, ofwel lieten ze je de hele dag aan het wiel draaien”, zegt hij, wijzend naar het wiel.

De qua leeftijd wat grijze groep laat alles bezinken voordat iedereen naar huis gaat. Tijden veranderen, maar het overtreden van de wet en het bestraffen van de dader lijkt een tijdloos fenomeen.