Internationale studenten ontdekken archeologie van Oss: ‘Ik heb 50% van de keramiekfragmenten gevonden’

Goede plek om te beginnen

In het eerste jaar van de Leidse Bachelor Archeologie leren studenten opgraven in de zogenaamde Veldschool. Hier ervaren ze de basisconcepten van de archeologische discipline in het veld. In 2024 werd, net als voorgaande jaren, de Veldschool gehouden in Oss. “Ik had veel verwachtingen”, zegt eerstejaars Wojtek Miastkowski. Wojtek, oorspronkelijk uit Polen, had al meegewerkt aan een opgraving in de stad Gdansk. ‘Op die plek waren goed bewaarde overblijfselen uit de late middeleeuwen en de vroege vroegmoderne tijd. De site van Oss is daarentegen veel ouder en slecht bewaard gebleven. Toch was ik verbaasd hoeveel informatie we eruit kunnen halen.’

Frieda, oorspronkelijk uit Duitsland, had vóór aankomst in Leiden ook enige ervaring opgedaan met opgravingen. “Ik liep stage in het centrum van Leipzig, op een plek met kenmerken van de late middeleeuwen en de Tweede Wereldoorlog.” ze legt uit. ‘Oss was anders, vooral omdat we in het veld konden werken zonder dat er mensen de hele tijd stonden te fotograferen, alsof we apen waren in de dierentuin. “Ik hield ook van het graven in zand, dat is veel gemakkelijker te graven dan klei.”

Wojtek knikt. ‘De bodem maakt Oss tot een uitstekend oefenterrein: het is afgegraven in geel zand en de archeologische resten zijn donker van kleur. Als je iets duisters tegenkomt, is het een spoor, zo niet, dan niet. Een goede plek om te beginnen en de basisbeginselen van de archeologie te leren.’

Bronstijd goed

Hoewel de archeologische vondsten uit de Nederlandse Bronstijd in Oss ongeëvenaard zijn, betekent dit niet noodzakelijkerwijs dat er veel artefacten worden gevonden. ‘Tijdens mijn tijd in Oss was ik verantwoordelijk voor het vinden van 50% van de aardewerkscherven!’ verkondigt Wojtek trots. ‘Het totale aantal opgegraven scherven was twee, dus één was van mij, gevonden op de bodem van een put uit de Bronstijd. Iedereen was verrast dat we zo weinig vonden.’

Frieda’s verhaal is iets anders. «We hebben overblijfselen gevonden van huizen uit de bronstijd, maar ook fragmenten van keramiek. Ik vond zelfs de rand van een pot en het voelde alsof het mijn baby was.” Ze lacht. ‘Ik heb in totaal drie stukken en meerdere sporen gevonden, net als de andere studenten. Zoals antiloperesten en goed bewaard gebleven hout. In feite is dit een zeldzame vondst.

‘Oss is iconisch’

Door deel te nemen aan de Oss Veldschool maken de eerstejaarsstudenten deel uit van een project dat al een halve eeuw loopt. “Het is leuk om iets gemeen te hebben met de meeste archeologen die zijn afgestudeerd aan de Universiteit Leiden”, zegt Wojtek. ‘Ik heb al gemerkt dat dit het ijs in een gesprek kan breken. Je kunt altijd vragen: “Hoe was jouw Oss?” Frieda lacht: “Dit is precies wat mij overkwam tijdens het eindejaarsschoolevenement!” Veel mensen vroegen mij hoe het was in Oss.’ Wojtek beaamt dit: “Oss is een icoon.”

Stink en hagel

Bij elk veldwerk horen grappige anekdotes en de Oss Veldschool is daarop geen uitzondering. Wojtek deelt een weergerelateerd evenement. ‘De dag begon met redelijk aangenaam weer, maar toen we bij de opgraving aankwamen, begonnen de wolken zich samen te pakken. Dr. Mark Driessen riep naar de hemel dat hij geen regen zou accepteren. En inderdaad, tien minuten later regende het niet. In plaats daarvan begon het te hagelen.” Hij lacht. ‘En daar was Mark Driessen, die riep: ‘Kijk, het regent niet!’ “We waren allemaal aan het lachen terwijl we midden in de hagelbui aan het graven waren.”

Frieda vertelt het verhaal van de ontdekking van de antilope. ‘Omdat de stoffelijke resten van het dier al enige tijd onder de grondwaterspiegel lagen, waren ze nog niet volledig verteerd, wat een verschrikkelijke stank veroorzaakte. We moesten allemaal onze mond bedekken. Uiteraard werd de antilope gevonden op de dag dat alle ouders van de opgravingsstudenten de plek bezochten.’ Dit soort dingen kun je gewoon niet plannen. Wojtek schudt zijn hoofd: “Het is het prachtige leven van een archeoloog.”

Gemeentelijke identiteit

Naast leuk zijn de opgravingen bij Oss ook een serieuze zaak. De opmerkelijke resultaten en vondsten zijn doorgedrongen tot de gemeentelijke identiteit en de archeologische overblijfselen worden door de lokale bevolking zeer gewaardeerd. ‘Het is heel belangrijk om contact te houden met de mensen die rond de site wonen. Wij leggen hun geschiedenis bloot en zij voelen zich verbonden met het land”, zegt Wojtek.

Frieda beaamt dit: ‘Als archeoloog is het van groot belang om de mensen die in de omgeving van een opgraving wonen erbij te betrekken. Ze hebben meestal veel informatie over het gebied, het terrein, de gewassen of de lokale dieren. Twee weken meedoen is uiteraard niet genoeg om verbinding te maken met de lokale bevolking.’ Gelukkig zetten de leiders van de Leidse opgravingen zich ieder jaar in voor het versterken van de verbindingen. Studenten van de jaarlijkse Veldschool zijn welkom in en rondom Oss.