Voormalig Britse minister Rory Stewart: ‘Politiek verandert mensen in vreemde robots’

“In veel democratieën voelen parlementsleden zich gefrustreerd en nutteloos”, zegt Rory Stewart, een voormalige Britse minister en tegenstander van Boris Johnson. Welke lessen trek je hieruit?

Onlangs schreef hij een nieuw boek. Politiek tot het uiterste. Het boek bevat zijn ‘politieke memoires’. Dat klinkt als een afscheid, maar laat je niet misleiden. Rory Stewart is altijd meer een ondernemende man geweest. Hij was een mentor van prins William en prins Harry, een schrijver en diplomaat. Hij heeft alleen gereisd in Afghanistan en andere delen van Azië en spreekt naar verluidt elf talen.

Terug in Groot-Brittannië trad de Schot in 2010 toe tot het parlement en werd minister en kandidaat voor het presidentschap van de Conservatieve Partij. Dit alles voordat hij in 2019 de politiek verliet, ontevreden over Boris Johnson.

Tegenwoordig geeft de 51-jarige les aan de Yale Universiteit. Hij lanceerde de podcast ook samen met Alastair Campbell, een voormalig lid van de centrumlinkse Labour Party. De rest is politiek. Het was zo succesvol dat de twee nu live optreden in grote concertzalen.

Zou u jongeren aanraden de politiek in te gaan?

Rory Stewart: Het is niet het soort politiek waarin ik betrokken was. Het is vernederend, frustrerend en vreemd, en niet alleen in Groot-Brittannië. Ook collega’s in andere democratieën beschouwen het huidige beleid als idioot en zelfs nutteloos.

Wat bedoel je, idioot?

Stuart: Een Amerikaanse collega vertelde mij dat zij gemiddeld vijf uur per dag besteedt aan het inzamelen van donaties. Een Amerikaans congreslid dat extreem kritisch is over Donald Trump verdedigt hem nog steeds omdat hij gelooft dat 85 procent van zijn kiezers Trump steunt. Een Nederlandse vertegenwoordiger noemde haar tijd in de Tweede Kamer tijdverspilling, omdat het regeerakkoord de politieke lijn voor de komende jaren zou bepalen. Daarom had het geen zin om naar de plenaire vergadering te gaan om te debatteren.

Verklaart dit waarom steeds meer mensen de democratie de rug toekeren en naar een leider verlangen?

Stuart: Veel mensen hebben het gevoel dat niets beter wordt. Dat is een groot probleem voor een democratie. Vijftien jaar geleden konden de meeste mensen ervan uitgaan dat hun kinderen een beter leven zouden leiden. Niet meer. Het negentiende-eeuwse model van parlementaire democratie is niet langer geschikt voor de moderne wereld.

Wat is jouw alternatief?

Stuart: Een goede overheid moet samenwerken met andere partijen om de lastigste problemen aan te pakken. Hier in Groot-Brittannië zou de regering een meerpartijencommissie kunnen oprichten om het noodlijdende gezondheidszorgsysteem of de afbrokkelende infrastructuur aan te pakken. Alle betrokken partijen moeten akkoord gaan met een tien tot vijftien jaarplan.

In plaats daarvan woedt er al jaren een politieke strijd in zijn land. Denkt u dat de Labour-partij een verschil kan maken als zij de verkiezingen van dit jaar wint?

Stuart: De baanverwachtingen zijn extreem laag. Ons nationale gezondheidszorgsysteem (NHS) is kapot. Het onderwijssysteem werkt niet. Niemand gelooft dat de Labour-partij nog meer schulden kan opbouwen. Mensen willen van conservatieven af, omdat ze een verloren zaak zijn. Ik zie nergens optimisme.

De conservatieve Conservatieve Partij, waarin u verschillende functies hebt bekleed, werd ooit als vrijwel onoverwinnelijk beschouwd. Heeft de Brexit uw ondergang veroorzaakt?

Stuart: Die val vond plaats in drie golven. Boris Johnson heeft de partij van haar morele legitimiteit ontdaan. Zijn opvolger, Liz Truss, vernietigde zijn financiële geloofwaardigheid. Uiteindelijk werd de redelijkheid steeds meer vervangen door banaal populisme.

Portret van Liz Truss, de langst dienende premier van Groot-Brittannië

Huidig ​​premier Rishi Sunak prijst deportatievluchten naar Rwanda als oplossing voor het migratieprobleem. Kun je nog steeds als populist worden beschouwd?

Stuart: Dit is nog ver verwijderd van extreemrechts; Sunak is geen bijzonder goede populist. Hij en zijn team gebruiken populistische taal, maar zonder overtuiging of enthousiasme. Ze weten niet meer wat ze willen worden.

Rishi Sunak’s plan voor Rwanda: “Zelfs overheidsfunctionarissen willen het niet uitvoeren”

Hoe beïnvloedbaar zijn Britse kiezers?

Stuart: Ik denk dat de meeste mensen in het midden zitten, en daarom heeft Labour-leider Keir Starmer zijn partij daarheen verplaatst. Als hij geen domme fouten meer maakt, wint hij met ruime voorsprong. Ik maak me zorgen over wat er hierna gaat gebeuren.

Omdat?

Stuart: De grootste problemen van het land vergen moed. De volgende regering heeft een slimme economische strategie nodig. Het moet het land terugbrengen in de douane-unie van de EU. Daarnaast zal het gebruik moeten maken van kunstmatige intelligentie, bijvoorbeeld in de zorg. Gaat de PvdA dat doen? Natuurlijk niet. Daar is de partij niet radicaal of dapper genoeg voor.

Wat als de PvdA het ook niet redt?

Stuart: Als ze falen, en ze zullen falen, zullen de conservatieven nog rechtser worden. Dan worden we erg populistisch. Tot op de dag van vandaag zijn we nog steeds niet hersteld van de financiële crisis van 2008. De meeste inkomens stagneren en ongelijkheid is een pijnlijk probleem. Als de bevolking aan het einde van de volgende termijn nog armer is, zal dit tot Trump-achtige omstandigheden leiden. Dit gebeurt al op veel plaatsen in Europa.

Populisten boeken steeds betere resultaten op het gebied van anti-immigratie, nationalisme en protectionisme. Wat kunnen we eraan doen?

Stuart: Niet alleen populisten houden zich bezig met de kwestie van migratie. Elk land heeft een antwoord nodig. Ik denk dat het een ernstige fout is dat progressieve liberalen deze kwestie niet serieus nemen. Samen als Europeanen moeten we geen ongecontroleerde immigratie toestaan. Wij moeten degenen helpen die in groot gevaar verkeren. En we moeten er niet voor terugdeinzen een bovengrens te stellen.

Als?

Stuart: Naar mijn mening zouden alle Europese landen de Verenigde Staten en Canada moeten dwingen elk jaar 0,05 procent van hun bevolking als asielzoeker te accepteren. Tegelijkertijd moet Europa duidelijk maken dat luchtroutes via de Middellandse Zee niet worden geaccepteerd.

Hoe kunnen we een bovengrens stellen als niet duidelijk is hoeveel asielzoekers daadwerkelijk in gevaar zijn?

Stuart: Wij liegen tegen onszelf. In Soedan werden miljoenen mensen verdreven en tienduizenden gedood. Iedereen zou recht hebben gehad op asiel. Zoals alle inwoners van Myanmar, alle Oeigoeren van China en alle inwoners van Oost-Congo.

Hoe verklaar je een quotum? Wat gebeurt er met onze morele waarden?

Stuart: Het huidige systeem is volkomen oneerlijk. De meeste mensen die hier aankomen, betalen mensenhandelaren om ze hierheen te brengen. Dit zijn vooral mensen uit de middenklasse uit hun land van herkomst. Het zijn veelal jonge mannen. Dat laat niet zien waar ter wereld meer lijden is. Maar ik kan me niet voorstellen dat Europa 300 miljoen mensen herbergt.

Groot-Brittannië kan niet voorkomen dat vluchtelingen vanuit Frankrijk in rubberbootjes het Engelse Kanaal oversteken. Hoe zou je de deur dan sluiten?

Stuart: Dat is een fout. Frankrijk is een veilig land. Ik heb er geen probleem mee dat deze vluchtelingen worden teruggestuurd naar Frankrijk.

Frankrijk heeft een probleem met repatriëring.

Stuart: Ik zou Frankrijk willen voorstellen om 30.000 tot 40.000 echte asielzoekers op te nemen, zolang ze de rubberboten maar tegenhouden. Als we de lasten gelijkelijk over alle landen verdelen, zou Europa elk jaar honderdduizenden mensen kunnen absorberen.

En wij bouwen een muur tegen alle andere vluchtelingen?

Stuart: Het klopt gewoon niet dat we de grenzen niet kunnen sluiten. De Turken zouden het kunnen doen. Het is gewoon heel onaangenaam. Aan de andere kant zal het niet mogelijk zijn om open grenzen aan het Europese publiek te verkopen.

Dit vereist algemene samenwerking tussen partijen en landen, maar ook tussen politici voor wie niet alleen electoraal succes op de korte termijn belangrijk is. Maar waar vinden we deze politici?

Stuart: In feite is dat een groot probleem. Als Alastair Campbell en ik tegenwoordig in het openbaar vragen wie afgevaardigde wil zijn, steken ze bijna nooit hun hand op.

Terwijl de belangstelling voor de politiek enorm is. Zijn podcast De Rest is Politiek bewijst dit.

Stuart: De podcast legt veel uit over hoe de Britse media werken. Ze maken zich voortdurend zorgen over wie opstaat en wie valt. Het is als een spel. Liz Truss is het beste voorbeeld. Ze was duidelijk niet geschikt voor een overheidsfunctie. Maar omdat ze verslaggevers vleide en indiscreties tegenover hen toegaf, deden ze alsof ze haar serieus konden nemen.

Misschien is jouw podcast succesvol omdat twee politici van verschillende kanten met elkaar praten en naar elkaar luisteren. Dat gebeurt niet vaak meer.

Stuart: Politici worden gedwongen een vreemde wereld te betreden. Onlangs interviewden we politicus Sajid Javid van de Conservatieve Partij. Hij was verantwoordelijk voor vijf ministeries, maar zal pas bij de volgende verkiezingen weer aantreden. Plots verscheen deze intelligente, welsprekende en charmante man. Ik had hem nog nooit eerder gezien, omdat hij, net als vele anderen, door de politiek in een vreemde robot was veranderd. Ze kunnen niet langer eerlijk antwoorden op hun overtuigingen. Het systeem is ziek.

Dus we zien ze daar niet meer terug?

Stuart: Ik droom ervan een commissie te leiden die het gezondheidszorgsysteem zal verbeteren of Groot-Brittannië dichter bij de EU zal brengen zonder druk van de partijen. Maar ik denk niet dat iemand mij dat snel zal laten doen.

Vertaald door Chloé Cottyn en Fleur Valette