Hoe succesvol is de renovatie van de Grote Markt in Groningen geweest?

Deze zonnige middag is het gezellig druk op de Grote Markt in Groningen. Fietsers steken het plein over, de terrassen zitten vol, mensen hebben de ster ontdekt als zitplaats onder de bomen en het water uit de fonteinen klatert aangenaam. Vier architecten geven hun mening over het ontwerp van het Vogt Landschapsarchitectenplein.

‘Het oogt ontspannen’, zo typeert Jurjen van der Meer, oprichter en architect van De Zwarte Hond, de sfeer in de Groningse ‘huiskamer’. Over de oude naoorlogse Grote Markt hoeven we niet veel woorden te verspillen. “Het was een ontzettend vervelend plein”, zegt Peter Michiel Schaap, directeur van architectuurcentrum Platform Gras. “Voor de oorlog was de Grote Markt een van de mooiste pleinen van Nederland, vergelijkbaar met het Vrijthof in Maastricht.”

De verwoestingen van het laatste oorlogsjaar en het verplaatsen van de bouwlijn Oostmuur deden de Grote Markt geen goed. Maar de ergste verstoring op het plein was de komst van auto’s en bussen. Dankzij het Circulatieplan waren auto’s na 1977 niet meer welkom en bleven er tot vorig jaar bussen over het plein rijden.

Grote Markt Groningen maakt ‘grote sprong voorwaarts’

Het herontwerp is “een grote stap voorwaarts”, zegt Schaap. Met het herstel van de bouwlijn Oostmuur was de intimiteit van de vooroorlogse Grote Markt al hersteld. “Dankzij de herinrichting sluit het plein weer aan bij de randen van de gebouwen”, zegt architect Aron van Delft van AAS Groningen. Er is een gedeelde ruimte gecreëerd: een gedeelde ruimte voor voetgangers en fietsers. “Zo was het vroeger, toen er nog geen auto’s waren.”

Bomen plaatsen op de Grote Markt is in deze tijd van klimaatadaptatie hard nodig. Van der Meer beschouwt het als een “briljante vondst” om 28 acacia’s, honingbomen en gleditsia’s met hun hoge stammen en transparante bladeren die het zonlicht verspreiden in één blok te groeperen. “Hierdoor is een prachtig, informeel park ontstaan. Gelukkig is het geen groene muur geworden. Door de stammen heen kun je de andere kant zien.”

Landschapsarchitect Michiel van Driessche van het Rotterdamse bureau Felixx, onlangs één van de twee stadsarchitecten van Groningen, weet dat er meerdere alternatieven zijn onderzocht. In de ene variant stonden de bomen rond het plein en in de andere variant in plukjes op de Grote Markt. “Dan droegen ze niet bij aan de robuustheid van het plein. Nu dienen de bomen als tegenwicht voor het gemeentehuis als groenvolume.”

“Het ziet er nog steeds erg rotsachtig uit”

Voor Van Delft had de Grote Markt veel milieuvriendelijker kunnen zijn. Hij vindt de interventie te marginaal. “Alle bomen staan ​​netjes op een rij. Het ziet er nog steeds erg rotsachtig uit. In het centrum van de stad moet je je afvragen waar je wel een boom kunt laten groeien, en niet waar niet.”

Van der Meer benadrukt dat er op het centrale plein van de stad een ruimte moet zijn waar mensen kunnen demonstreren, een kermis kunnen houden of een opera kunnen opvoeren.

Er mag geen ‘groene deken’ over de stad worden gelegd, vindt Van Driessche. “Anders wordt de verfijning die zich al eeuwenlang in zo’n stad heeft ontwikkeld ineens onderdrukt. Er moet een goede balans gevonden worden tussen historisch-cultureel belang, klimaatadaptatie en het gebruik ervan. “Ik denk dat dat hier heel succesvol is geweest.”

Bijzonder blij is Van der Meer ook met de stenen ster (windroos) uit 1926 van architect Jan Bouma. Hij is verplaatst naar het bomenpark en steekt nu iets uit de grond. “Het is goed dat de ster niet meer op de grond staat, maar je kunt er ook op zitten. Daarnaast is het een ontmoetingsplek waar je elkaar kunt ontmoeten.”

Volgens Schaap is de ster gedegradeerd tot een zitobject. “Je geeft iets een functie die het nooit heeft gehad. Daar heb ik problemen mee.”

‘Hier heerst een soort Groningse soberheid’

Ook de waterbronnen aan de noordzijde roepen gemengde reacties op. Samen met banken, kinderspelen en een lange natuurstenen tafel in de kelder van het gemeentehuis maken ze deel uit van een strook die de ontwerpers ‘Circus Maximus’ noemen.

De fonteinen bevinden zich ongeveer op de plaats waar ooit een waterpomp stond. Van Driessche: “Het heeft nu een nieuwe betekenis gekregen. “Deze strook sluit het plein aan die kant op een prachtige manier af.”

Minder tevreden is Van der Meer over die bescheiden waterbronnen. Sowieso heb je moeite met meubels gemaakt voor kinderen. “Lage krukjes zijn goed voor een kinderdagverblijf, maar niet in de stad. Voor mij had het iets groter en robuuster mogen zijn. Deze kan niet concurreren met de fonteinen van de elf Friese steden. Hier heerst een soort Groningse ‘zuinigheid’.”

Van Delft: “Er was een uitgelezen kans om van de ster bijvoorbeeld een prachtige fontein te maken. Ik mis een geweldig gebaar op het plein. “Het heeft niet zo’n aantrekkingskracht.”

“Ik neem aan dat dit nog in behandeling is”

De Martinitoren ziet er beter uit, constateert Van der Meer. De Bentheimer zandsteen, waaruit het grotendeels is opgebouwd, komt terug in de waterelementen. Verder is de vingerafdruk van de uitgebreide kerk. “Het zorgt ervoor dat de toren er iets grootser uitziet.”

Ook de banken aan de zuidkant van de Grote Markt krijgen applaus van Van der Meer. “Het mooie hiervan is dat je aan de privéterraskant je verbruik moet betalen en aan de andere kant, de publieke kant, niet hoeft te doen. “Het is voor iedereen die even wil zitten.” Mede daarom vindt Van Driesschen dit zelfs ‘het mooiste detail’ van het ontwerp.

Van der Meer ziet twee ‘omissies’. De denkbeeldige rechte lijn van de serie banken in de richting van Bakker Bart wordt twee keer ‘wanordelijk’ onderbroken: door een vreemde verlenging van het terras van De Drie Gezusters en door de lelijke kiosk iets verderop. “Ik neem aan dat dit nog steeds wordt aangepakt.”

En natuurlijk zijn er ook de steentjes die de omgeving in beweging brengen. De gele kleuren moesten wijken voor de rode. Voor Van Delft was het niet nodig. De gele stenen, ooit bedacht door architectuurstudio Mecanoo, hadden ‘bravoure’. “Ze hebben het vervangen door stenen met een provinciale kleur, zoals die in een plaats als Coevorden voorkomen. Wat gebeurde er met de granieten rotsen en gele stenen?

‘De rode baksteen is van ons’

De schapen zijn het niet met hem eens. “Ik had liever gezien dat de blauwe steen in het centrale deel van het plein bleef. Als je voor baksteen kiest, dan in ieder geval rood en niet geel.”

Van der Meer: “De rode baksteen is van ons. Als je onze provincie verwarmt, wordt deze rood. Dat is wat het diep in zijn ziel is. Voor mij had het misschien zelfs nog iets roder kunnen zijn.”

Concluderend is hij van mening dat het een prachtig plein is geworden. «Ook de verbindingen met de omliggende straten zijn zeer goed gemaakt. Maar het is geen definitief plan. Er kan iets worden toegevoegd en er kan iets worden weggenomen.”

‘Grote Markt Groningen mist moed’

Het grootste bezwaar van Van Delft is dat het plan van landschapsarchitectenbureau Vogt LA en Bert Daan Landschap een ‘soort tekentafelontwerp’ is. “Master ruimtelijke planning. Het demonstreert geen creatieve kunst. Als gevolg daarvan ontbeert het plan moed. “Het is te discreet.”

Schaap spreekt van een “absolute impuls” voor de stad. “Laat dit een startschot zijn voor de toelichting op het plan voor de rest van de binnenstad.”

Van Driessche denkt dat de herinrichting van de Grote Markt een voorbeeld is voor andere steden. “Er zijn veel emoties en interesses verbonden aan zo’n historische binnenstad. Dit werd door middel van uitgebreid vooronderzoek zorgvuldig onderzocht voordat de ontwerper aan de slag ging. Deze aanpak is een belangrijke les voor andere steden. Bovendien moeten we het plein de tijd geven om zijn waarde te bewijzen.”