RTV Maastricht – ‘Sint Servaas is een brug naar Slivvenhier’ – een interview met Theo Bovens

Voor de Maastrichtenaren, de Limburgers en de inwoners van de Euregio is de Heiligdomvaart, die elke zeven jaar plaatsvindt, bijna een gegeven. Maar de essentie ervan, wat het precies is, blijkt, net als bij de Mestreechter Geis, niet zo eenvoudig uit te leggen. De meeste antwoorden op de vragen zijn: ja, maar niet helemaal. Theo Bovens, recentelijk voorzitter van Graf van Sint Servatius, de vereniging die de 56e Heiligdomvaart in 2025 organiseert, legt de rijke traditie van de Heiligdomvaart uit.

Op de vraag hoe de cultus van Servaas in Maastricht is ontstaan, fleurt Bovens, historicus van beroep, op. “Het waargebeurde verhaal is omgeven door mysterie en legendes. Volgens deze traditie kwam Sint Servaas, bisschop van Tongeren, in de tweede helft van de 4e eeuw naar Maastricht om te preken”, legt Bovens uit. “Later verplaatste hij zijn bisschopszetel van Tongeren naar Maastricht, waarmee hij de eerste bisschop van Maastricht werd. Volgens de legende stierf Servatius op 13 mei 384, 1640 jaar geleden, en werd begraven buiten de gebouwen van Maastricht, aan de weg naar Tongeren. Boven zijn graf werd een kapel gebouwd en al snel begon de verering, wat leidde tot de bouw van de grote kerk van Servaas (waarmee het de oudste nog bestaande kerk van Nederland is). Op termijn wordt Servaas de beschermheilige van Maastricht.”

Maastricht als religieus centrum

“Vanaf het begin waren Europese heersers en prinsen verbonden met Servaas, die in de middeleeuwen een keizerlijke vrije kapittelkerk werd. Naast het bezit van zijn eigen relikwieën van Servaas, ontvangt het kapittel ook belangrijke relikwieën van andere heiligen, evenals een heel bijzonder relikwie van het Heilig Kruis. Kortom een ​​enorme trekpleister”, aldus Bovens.

“Dankzij Sint Servaas wordt Maastricht een bedevaartsoord. Het leven van Sint Servaas (alleen) wordt beschreven in de 8e eeuw. Vita Sancti Servati – en vormt op zijn beurt de inspiratie voor de legenden van Servaas, waarvan die van Henric van Veldeke (rond 1170-1180) de bekendste is.”

Foto: Leonard Walpot

Maastricht als religieus centrum

“Van overal komen pelgrims naar Maastricht”, legt Bovens uit. “Soms is dat niet geheel vrijwillig, omdat Europese rechtbanken als straf een pelgrimstocht naar het graf van Sint Servaas kunnen opleggen. De eerste vermelding van het woord ‘heiligdom’ dateert uit 1391 (maar Heiligdomsvaart is waarschijnlijk ouder). Vanaf dat moment wordt in Maastricht elke zeven jaar gevierd wat ‘de grote gracht’ wordt genoemd. In 1496 wordt gesproken over honderdduizend pelgrims die in juli veertien dagen Maastricht bezochten. Honderdduizenden mensen, stel je voor. Hoogtepunt was de tentoonstelling van relikwieën uit de dwergengalerij van Sint-Servaas (de colonnade boven de apsis). Er waren de zogenaamde heilige kleden (de lijkwade en de paarse tuniek waarin Sint Servaas werd begraven), de pelgrims- en bisschopsstaf, de kelk, de kelk en de pateen. En natuurlijk de buste waarin de schedel van Sint Servaas zat opgesloten. Om al die pelgrims het Vrijthof binnen te laten, werd de muur die destijds het Vrijthof omringde, gesloopt. Daarna bliezen ongeveer tienduizend pelgrims op hun pelgrimshoorns. Stel je voor dat geluid…’

Processies, maar ook eerlijk

“De ontvangst van pelgrims in de stad omvatte ook festiviteiten buiten de kerk. Kermissen, volksvermaak, wagenspelen, muziek en dans, maar ook lekker eten en drinken, dit alles hoorde net zo goed bij de Heiligdomvaart als de religieuze aspecten zoals hoogmis, bekentenissen, processies en bezoek aan relikwieën. Religie, cultuur en entertainment waren sterk met elkaar verbonden”, besluit Bovens.

Latent bestaan ​​en wedergeboorte

“In de 16e eeuw leidden politieke complicaties en religieuze conflicten tussen rooms-katholieken en protestanten tot de ineenstorting van de Heiligdomsvaart. De relikwieën bleven tot 1655 volledig verborgen; In dat jaar worden ze weer in de kerk tentoongesteld (niet in processie). Ook tijdens de Franse Periode (1797-1814) werden ze weer verborgen. Pas in 1874 werd Heiligdomsvaart dankzij toedoen van decaan Rutten in zijn volle glorie hersteld.”

“De Maastrichtse Heiligdomsvaart, die ruim zes eeuwen oud is, is uiteraard een religieuze gebeurtenis puur bloedzegt Theo Bovens. “Uiteindelijk nodigt het ons uit om te bidden, te vieren, te bedanken, boete te doen, te vergeven, te eren en alles wat je maar kunt bedenken met het werkwoord geloven. Maar,” vervolgt hij peinzend, “ze is meer dan dat. Zelfs al sinds de oudheid. Ook de huidige Heiligdomvaart heeft die verbinding tussen geloof en cultuur. Ze gaan hand in hand. En dat is precies waar wij met de volgende Heiligdomvaart naar streven.”

Bouw een brug en beklim deze.

“Het leukste aan het thema Heiligdomsvaart 2025 – Wees een Bruggenbouwer – is dat het heel aantrekkelijk is vanwege het brede karakter”, zegt Theo Bovens. “Bruggen, groot en klein, naar elkaar, naar stad en kerk, naar groepen binnen en buiten de kerk, naar buurten en buurten, naar vreemden en bekenden, naar binnen- en buitenland, naar jong en oud, gelovigen of niet-gelovigen. Een brug is het equivalent van samen doen en zijn, van verbinding.”

Diende als brug naar Slivvenhier

“Voor mij”, besluit Theo Bovens, “is Sint Servaas een mooi voorbeeld van een bruggenbouwer. Natuurlijk vanwege de enorme invloed ervan, maar bovenal is het natuurlijk een brug naar Hem die we in Maastricht zo vriendelijk en vertrouwelijk Slivvenhier noemen. Vooruitkijkend naar Heiligdomsvaart 2025 betekent dit wat mij betreft het volgende: we sluiten niemand uit, we doen het samen. “Samen is meer, samen is rijker en betekenisvoller.”