Vlaamse universiteiten houden sterk rekening met banden met Israëlische instellingen

Nieuws | Editors

21 mei 2024 | Terwijl veel Nederlandse universiteiten nog geen raamwerk hebben opgezet waarmee ze de samenwerking met Israëlische onderzoeksinstellingen kunnen evalueren, laten de Vlaamse universiteiten al resultaten zien. Soms leidt dit tot het beëindigen van een samenwerking, soms niet. Opvallend is ook de persoonlijke toon van de Vlaamse rector. Minister Dijkgraaf verzet zich nu tegen het verbreken van institutionele banden of samenwerkingsverbanden.

Het Pinksterweekend onderbrak de reeks studentenprotesten tegen academische banden met Israëlische instellingen niet. Acht dagen lang zitten demonstranten in tenten in Maastricht, Groningen en Nijmegen. In Maastricht zijn vier demonstranten zelfs in hongerstaking.

Het bestuurscollege van Nijmegen kan vandaag een ‘vertrek’ naar haar pand verwachten, meldt een Nijmeegse actiegroep. Dat bestuur wil nu “een commissie creëren waaraan institutionele verbindingen en samenwerkingen kunnen worden voorgelegd, met een beoordelingskader dat gebaseerd is op de missie van onze universiteit”, aldus de Radboud Universiteit. De Universiteit Leiden is iets soortgelijks van plan, net als de Universiteit Maastricht. De Amsterdamse universiteiten willen expliciet vóór de zomer een aangepast ethisch kader hebben.

De VS willen de banden met Israëlische instellingen kritisch evalueren

De Universiteit Utrecht wil de komende periode de samenwerking met Israëlische universiteiten kritisch evalueren. “Als blijkt dat bepaalde wetenschappelijke verbanden en uitwisselingssamenwerkingen bijdragen aan (de voortzetting van) de cyclus van geweld, wordt de samenwerking bevroren”, schrijft het bestuurscollege. De UU hanteert een eigen ‘kennisveiligheidsbeoordelingskader dat ook expliciet aandacht besteedt aan mensenrechten en ethische kwesties’.

In het beoordelingskader wordt bijvoorbeeld gekeken of een partner wel of niet voorkomt op internationale sanctielijsten. dubbel gebruik onderzoek, hoe onderzoek wordt gefinancierd en in hoeverre academische kernwaarden worden gewaarborgd, zegt een woordvoerder tegen ScienceGuide. Ook wordt er rekening mee gehouden of “de partner verbonden is (of is geweest) aan een militaire organisatie buiten de EU.” Dat lijkt in ieder geval te gelden voor bedrijven als Elbit Systems.

Dijkgraaf tegen het verbreken van de banden met Israëlische instellingen

Het wetsvoorstel kennisveiligheid van minister Dijkgraaf duurt nog langer, schreef hij vorige week aan de Tweede Kamer. In het televisieprogramma Buitenhof was de minister geen voorstander van het verbreken van de banden met Israëlische instellingen. Volgens Dijkgraaf zijn de grootste critici van de Israëlische regering te vinden op universiteiten. Het verbreken van de institutionele banden zou hen isoleren. Bovendien geldt de oproep om de banden te verbreken altijd uitsluitend voor institutionele relaties, en niet voor samenwerking met individuele wetenschappers.

Een groep van ruim vijfduizend internationale wetenschappers uitte dezelfde zorgen als Dijkgraaf en onderschreef een verklaring tegen de boycot van Israëlische instellingen. De verklaring, onder meer geschreven door een medewerker van de Hebreeuws-Israëlische Universiteit van Jeruzalem, spreekt van “discriminerende praktijken” tegen Israëlische wetenschappers en instellingen.

Leuven verbreekt de samenwerking met Israëlische instellingen niet

Bij het ontwikkelen van een evaluatiekader zegt de VU te leren van ‘ervaringen en oplossingen’ die elders, bijvoorbeeld aan de KU Leuven, voorkomen. Sterker nog, de Vlaamse universiteiten blijken veel slagvaardiger en transparanter te zijn dan hun Nederlandse buren. “Het is begrijpelijk dat de protesten toenemen”, schreef Leuvens rector Luc Sels begin mei, als reactie op “de brutale aard van de reactie en de brutaliteit waarmee de Palestijnse bevolking wordt geslagen.”

De wekelijkse nieuwsbrief blijft nog korte tijd gratis beschikbaar. De voorwaarden vindt u hier.

Hoewel de KU Leuven geen structurele banden heeft met Israëlische universiteiten, werken sommige Leuvense onderzoekers samen met onderzoeksteams in Israël. Deze samenwerkingen zijn opnieuw grondig geëvalueerd door een ethische commissie van de universiteit ‘volgens de criteria die zijn vastgelegd in de mensenrechtentest’, schreef Sels. Op basis hiervan werd besloten de huidige samenwerkingen niet stop te zetten.

Het is geen gemakkelijke beslissing

De Vrije Universiteit Brussel (VUB) trok zich terug uit een onderzoeksproject waarin zij samenwerkte met de Israëlische Universiteit Bar Ilan en het Israëlische bedrijf Spinedge LTD. Dat project was nog maar net begonnen en betekende dat het moest worden uitgebreid. neuromorfisch computergebruik door het gebruik van kunstmatige intelligentie. Sinds 7 oktober 2023, de dag van de terroristische aanslag van Hamas die aanleiding gaf tot het huidige Israëlische geweld in Gaza, voert de VUB een “veel strenger beleid” ten aanzien van Israël, schrijft de universiteit.

Van de zes andere VUB-projecten met Israëlische instellingen naderen er twee hun voltooiing. De overige vier projecten worden nog beoordeeld door een ethische commissie. De betreffende projecten zijn duidelijk terug te vinden op de website van de VUB. “Als de commissie vanwege gewijzigde omstandigheden een negatief advies uitbrengt of een eerder advies herziet, zullen wij als VUB de nodige maatregelen nemen.” Dat is niet eenvoudig, benadrukt de universiteit. “Als de VUB zich eenzijdig terugtrekt uit genoemd contract met de EU, is dat geen gemakkelijke beslissing.”

De UGent wil veel Israëlische instellingen mijden

In Gent is de taal nog duidelijker. De UGent wil onder geen beding samenwerken met partijen die “betrokken zijn bij ernstige mensenrechtenschendingen gepleegd door de Israëlische regering in Gaza, Oost-Jeruzalem of de Westelijke Jordaanoever”, schrijft de universiteit. Daarom wil de UGent niet geassocieerd worden met “Israëlische defensiebedrijven of Israëlische veiligheidsdiensten”, “bedrijven die winst maken door activiteiten in de bezette gebieden van Israël”, “universiteiten die (zelfs gedeeltelijk) in de bezette gebieden gevestigd zijn. van Israël.” Gebieden’ of ‘onderzoeksgroepen die samenwerken met het Israëlische leger’.

Tot grote ergernis van de Gentse rector Rik van der Walle bestaan ​​deze samenwerkingsverbanden al: partners die vóór 7 oktober 2023 geen ethische kwesties aan de orde stelden, blijken nu materiaal te produceren voor het Israëlische leger of deel uit te maken van ministeries. Deze omvatten het Holon Institute of Technology, het MIGAL Galilee Research Institute en het Volcani Center.

“Ik heb het hier heel moeilijk mee”, zegt Van der Walle, die eerder verzekerd werd dat de UGent niet samenwerkt met partijen die betrokken zijn bij ernstige mensenrechtenschendingen. Om deze reden heeft de rector een universitaire ethische commissie gevraagd de samenwerking met de drie bovengenoemde partners te herevalueren. “Ik heb er namens mij persoonlijk aan toegevoegd dat ik vind dat we er alles aan moeten doen om deze samenwerkingen stop te zetten”, aldus de rector van Gent.

TU/e: wij zijn geen politiek instituut

De intenties van de Nederlandse universiteiten om een ​​beter evaluatiekader voor academische samenwerkingen te ontwikkelen zijn iets slechter. De TU/e ​​stelt dat hij niet eens van plan is zich uit te spreken. “Dat is niet de rol van de universiteit. De TU/e ​​is geen politiek instituut”, aldus de Universiteit Eindhoven.

De Universiteit Twente zal de banden met aan Israël gelieerde instellingen en bedrijven in ieder geval niet verbreken, zegt de voorzitter van de raad van bestuur, Vinod Subramaniam. Tegelijkertijd stelt hij dat ‘niets doen’ geen optie is. ‘Maar ik weet niet precies wat we nu moeten doen’, zei Subramaniam.

TAPIJT onder intern vuur

De Rijksuniversiteit Groningen ligt nu intern onder vuur. Volgens het Bestuurscollege van de RUG onderhoudt deze universiteit geen formele relaties met universiteiten in het bezette Palestijnse gebied. Dit is echter onjuist, betoogde Ale ten Cate in de UKrant. De RUG heeft banden met de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem, die een campus heeft in het bezette Palestijnse gebied in Oost-Jeruzalem en nu militaire bases op campussen heeft, aldus Ten Cate.

Ook de actiegroep Groningen voor Palestina schrijft dat de RUG voor ruim een ​​miljoen euro aandelen heeft in bedrijven die medeplichtig zijn aan het Israëlische geweld in Gaza. RUG-rector Jacquelien Scherpen noemde dit desinformatie; Volgens haar kent de RUG dergelijke acties niet. Ook door de overheid gefinancierde universiteiten kunnen niet zomaar aandelen kopen met publiek geld. Veel universiteiten hebben hiervoor aparte fondsen, waarmee ze bijvoorbeeld ook donaties kunnen ontvangen. Deze middelen vallen buiten de reikwijdte van de Onderwijsinspectie.

Juist via een dergelijk fonds, het Groninger Universiteitsfonds, worden bovengenoemde aandelen gehouden. Dit fonds is weliswaar juridisch onafhankelijk van de RUG, maar heeft als doel bepaalde RUG-activiteiten te financieren. Verder zitten volgens het laatste jaarverslag de rector (Jacquelien Scherpen) en de voorzitter van het college van bestuur (Jouke de Vries) van de RUG als zodanig in de raad van toezicht van het Groninger Universiteitsfonds. “Het is dan ook uiterst hypocriet dat de rector van de RUG de nauwe relatie tussen de RUG en het Gronings Universiteitsfonds schaamteloos ontkent”, zeggen de activisten.

Hogeschool Rotterdam beëindigt samenwerking

Ook in het hoger beroepsonderwijs is er beweging. Zo heeft de Hogeschool Rotterdam een ​​samenwerking afgerond met de Israëlische Academie voor Kunst en Vormgeving Bezalel. Voorzitter van de raad van bestuur Sarah Wilton-Wels weigerde de exacte reden te noemen, maar “het houdt verband met het conflict en beïnvloedt onze kernwaarden”, vertelde ze aan Profiles.