Plasterk is geen kandidaat voor het premierschap: en nu de formatie? De weg naar de landingsfoto is nog lang

Het regeerakkoord is onderweg, maar de formatie is nog lang niet klaar. Minder dan een week na de presentatie van de overeenkomst Hoop, moed en trots.krijgen de partijen in oprichting wederom te maken met een tegenslag. De premierskandidaat van Wilders, Ronald Plasterk (PvdA), trok zich maandag terug. In een verklaring zei hij dat verhalen waarin zijn ‘integriteit’ in twijfel wordt getrokken, zijn ‘mogelijke functioneren als premier’ belemmeren. Verwijst naar rapporten in NRC.

Begin deze maand werd duidelijk dat de Amsterdamse WBU, naar aanleiding van de onthullingen in NRC, een onderzoek gestart naar hoe Ronald Plasterk patentaanvragen kreeg voor een kankertherapie. Hij zou zich publieke kennis van het AUMC en een andere wetenschapper hebben toegeëigend, wat hem miljoenen heeft opgeleverd. In De Telegraaf Plasterk reageerde maandag: “De geuite beschuldigingen zijn in wezen vals en verder zinloos.” Ook zou hij bereid zijn geweest ‘die integriteit grondig te laten testen door de trainer en zijn adviseurs’.

De keuze voor Plasterk als kandidaat bleek een grote inschattingsfout van Wilders.

De positie van Plasterk als toekomstige premier is de afgelopen dagen steeds onhoudbaarder geworden. Zo was het oorspronkelijk de bedoeling om de premierskandidaat vorige week tijdens de presentatie van het regeerakkoord voor te stellen, maar die aankondiging bleef uit vanwege twijfels bij de NSC.

De relatie tussen Plasterk en Omtzigt was al enige tijd moeizaam, onder meer omdat Plasterk in een Kamerdebat onthulde dat de NSC-leider zijn dienstauto had geleend om naar een hotel te gaan waar hij later aan verslaggevers vertelde dat hij de partij zou verlaten. Ook de NSC uitte twijfels over de gevolgen van Plasterks deelname aan het Amsterdam UMC. Ministers moeten “een voorbeeldrol spelen” door de integriteitsnormen volledig na te leven, zo hadden de formatiepartijen eerder dit jaar afgesproken in een document over de Grondwet en de democratische rechtsstaat.

Lees ook
Hoe Ronald Plasterk miljonair werd en de universiteit achter zich liet

‘Steun van de rest’

Plasterk probeerde zichzelf vrijdag te redden door naar binnen te gaan De Telegraaf verontschuldig je bij Omtzigt met een verzonden brief. Maar na de nieuwe publicatie van NRC Zaterdag, waaruit bleek dat de juridische en financiële risico’s van de patentkwestie voor Plasterk groter werden, werd de kritiek op de keuze van Wilders steeds luider. De prominente VVD Johan Remkes kwam tussenbeide WNL op zondag Hij geeft aan niet te willen wachten op de uitkomsten van het onderzoek in het Amsterdam UMC en liever ‘mijn eigen conclusies te trekken’. In hetzelfde programma droeg Yesilgöz de verantwoordelijkheid voor het nomineren van een kandidaat ‘aan de grootste partij’, die zou moeten beoordelen of een kandidaat kan rekenen op ‘de steun van de rest’.

De keuze voor Ronald Plasterk bleek een grote inschattingsfout van Wilders. Na het terugtrekken van Gom van Strien als kandidaat-informant lijkt het er opnieuw op dat Wilders ministerskandidaten nodig heeft. De PVV heeft binnen de eigen gelederen weinig ervaren bestuurders die deze functies kunnen vervullen. Wilders reageerde maandag in X op het besluit van Plasterk. “Ik heb veel respect voor jou Ronald. Je verdient dit niet, maar ik begrijp je beslissing. “Je zou wat mij betreft een fantastisch parlementslid zijn geweest.”

valse start

Nu Plasterk zijn kandidatuur voor het premierschap heeft laten varen, is het onduidelijk wie vlak voor aanvang van de opleidingsfase premier moet worden. De oppositiepartijen zullen ongetwijfeld profiteren van het parlementaire debat van aanstaande woensdag om, naast het bekritiseren van de inhoud van het akkoord, ook de chaotische gang van zaken rond de verkiezing van de premier onder de aandacht te brengen. Met deze valse start lijkt de nieuwe coalitie al instabiel nog voordat er een kabinet bestaat.

Voor de volgende fase van de formatie zal de toekomstige trainer Richard van Zwol (CDA) op zoek moeten gaan naar ministers en zullen de portefeuilles verdeeld moeten worden tussen de partijen. Het falen van PVV-leider Geert Wilders, als leider van de grootste partij, om premier te worden is sinds 1982 niet meer voorgekomen. Vorige week maakten Omtzigt en informant Van Zwol bekend dat de kabinetsformatie meer tijd vergt dan gebruikelijk, in ieder geval ‘vier tot vijf weken.”

De verdwijning van Plasterk kan het hele formatieproces vertragen: willen ministers beloftes doen als ze niet weten wie de premier wordt?

Er kan nog geen rekening worden gehouden met de vertraging die momenteel optreedt. Ten opzichte van voorgaande kabinetten is een trendbreuk waarneembaar: eerdere coalities vormden een veel sneller kabinet (Rutte I: 7 dagen, Rutte II: 6 dagen, Rutte III: 14 dagen, Rutte IV: 25 dagen, inclusief kerstvakantie).

Ondertussen lijkt het pad naar de foto van de overloop voor paleis Huis ten Bosch, het symbolische einde van een trainingsperiode, voor deze vier groepen nog steeds een grote opgave. Aangezien minimaal de helft van de ministers van buiten de politiek moet komen, zal dit naar verwachting langer duren, al zijn de lijsten mogelijk al klaar. Deze ministers staan ​​dan voor de opgave om de ‘hoofdlijnen’ van het regeerakkoord uit te werken tot een concreet ‘regeerprogramma’.

De concrete uitwerking van het akkoord lijkt op dit moment nog ver weg. Het wegvallen van de premierskandidaat kan het formatieproces vertragen, want willen potentiële ministers compromissen sluiten als ze nog niet weten wie het rechtse kabinet gaat leiden? Dit zal bepalen of Wilders een reservekandidaat heeft. En als de andere drie partijen in de formatie zich nu willen bemoeien met de verkiezing van de premier. Wie het ook is, de kans op mislukking is op voorhand groot.

Met medewerking van Pim van den Dool.

Delen





E-mail de redacteur