‘We zijn te afhankelijk van het bankbetalingssysteem, risico op bank run’

De Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) waarschuwt al jaren voor onze groeiende afhankelijkheid van banken, als gevolg van de verschuiving van contant geld naar digitaal betalen. Door hun cruciale rol in ons betalingsverkeer kunnen we ze niet meer failliet laten gaan zoals normale marktspelers, zegt Thomas Bollen, onderzoeksjournalist bij Follow The Money, over BNR’s 100% Europa. “De bevolking is voor betalingen en sparen te afhankelijk geworden van het banksysteem.”

100% Europa | Luister naar de volledige serie

Volgens Bollen brengt deze afhankelijkheid publieke kosten met zich mee: omdat we momenteel niet zonder digitaal geld van banken kunnen, moeten we ze koste wat het kost overeind houden. ‘Overheden en centrale banken hebben allerlei veiligheidsnetwerken en garanties opgezet om dat digitale geld van commerciële banken te garanderen. Die garanties zijn uiteraard niet gratis. Wij betalen hiervoor als belastingbetalers, terwijl de banken de begunstigden zijn.’

Lees ook | Acquisitie iDEAL afgerond, gaat “in stappen” verder als Wero

Deze banken kunnen risico’s nemen omdat de overheid garant staat als er iets misgaat. Daar halen ze een groot deel van hun winstgevendheid uit, als het goed gaat, zegt Bollen. ‘Ze willen dat voorrecht niet verliezen. Daarom zijn ze niet geïnteresseerd in het groeiende belang van een digitale vorm van contant geld.’ Het is niet voor niets dat de bankenlobby een van de sterkste ter wereld is. “De standpunten van de Europese banken zijn zeer goed op elkaar afgestemd, zoals we hebben gezien in de brieven van die banken.”

Op de korte termijn brengt het op grote schaal omwisselen van bankgeld voor veilig digitaal geld bepaalde risico’s met zich mee, waarschuwt Bollen. ‘Als dat massaal gebeurt, kan dat een bankrun veroorzaken. Dit is een gevolg van ons huidige systeem: we zijn afhankelijk van de banken en als zij hun financiering direct kwijtraken, moeten ze die elders aantrekken. Dit zou op de korte termijn voor instabiliteit bij die banken kunnen zorgen, wat weer tot financiële instabiliteit in het algemeen zou kunnen leiden.’

Alle betalingen in tien seconden

De Instant Payments Verordening moet alle betalingen binnen de EU binnen tien seconden mogelijk maken. Maar om die snelle overboeking mogelijk te maken, vertrouwen we nog steeds op Amerikaanse betaalsystemen als Visa of Mastercard, of misschien wel het Chinese Alipay. Dat brengt ook bepaalde risico’s met zich mee, zegt Daniel van Delft, CEO van Currence, waar ook iDEAL onder valt. “Een Europees betalingssysteem is belangrijk vanuit het perspectief van privacy en soevereiniteit.”

Banken bieden een mogelijke oplossing in de vorm van het European Payments Initiative (EPI). Verschillende grote banken in Europa vonden het belangrijk om een ​​echt Europees alternatief te creëren voor de Amerikaanse opties, om Europees betalingsverkeer bij retailers mogelijk te maken. ‘Wij als Currence-iDEAL zijn hier medio 2022 mee aan de slag gegaan. Als grootste online betaalsysteem hebben wij onze kennis, kunde en volume kunnen inbrengen om een ​​goede start te maken.’

Lees ook | Nieuwe wetgeving moet het ‘Europese Tikkie’ mogelijk maken

EPI werkt aan een opvolger van iDEAL, het vergelijkbare Wero-systeem. Hierdoor moet geld met hetzelfde gemak van de ene rekening naar de andere kunnen worden overgemaakt, ook al is dat bij een Spaanse bank, zegt Van Delft. ‘Dit is een apart ontwikkeld betaalsysteem dat een stap verder gaat dan iDEAL. Het heeft meer functies, zoals online betalen voor abonnementen. Wero moet daarom een ​​goed en toekomstbestendig alternatief blijken te zijn voor internationale betalingssystemen.’

Maak binnen een paar dagen geld over

Michiel Hoogeveen, lid van het Europees Parlement namens JA21 in de fractie Europese Conservatieven en Hervormers (ECH), wist door een reeks amendementen in te dienen een meerderheid te mobiliseren vóór een strengere Verordening Instant Payments. Hierdoor duurt het niet langer een paar dagen om geld van een Nederlandse rekening naar een rekening in een ander EU-land over te maken. “Instantbetalingen zullen betalingsinstellingen dwingen om binnen tien seconden geld over te maken.”

Lees ook | Overname van iDEAL is goed nieuws voor Nederlandse banken

Sterker nog, Nederland beschikt al lang over een goed functionerend bankbetalingssysteem, zegt BNR-huiseconoom Han de Jong. Maar geld overmaken van een Nederlandse rekening naar een buitenlandse rekening was altijd veel ingewikkelder. ‘Dat duurde veel langer en bracht veel kosten met zich mee. Met SEPA (Single European Payments Era) kunnen betalingen in het buitenland min of meer net zo snel worden gedaan, maar zeker met dezelfde veiligheid en lage kosten. En dat is een enorme verbetering voor de consument.”