Slowakije onder grote spanning na moordaanslag op premier

Volgens de laatste berichten lijkt premier Fico de aanval te hebben overleefd. De Slowaakse media blijven zijn gezondheidstoestand echter als “ernstig” omschrijven.

De 59-jarige politicus werd woensdag op klaarlichte dag van dichtbij neergeschoten na een regeringsvergadering in de centrale gemeente Handlová, ongeveer 160 kilometer ten noordoosten van de hoofdstad Bratislava. De schutter vuurde vijf keer en Fico werd naar verluidt geraakt met verschillende kogels, onder meer in de maag en arm.

‘Hij ontsnapte ternauwernood’

De premier werd eerst opgenomen in een plaatselijk ziekenhuis en vervolgens per traumahelikopter overgebracht naar het ziekenhuis in Banská Bystrica, waar hij nog steeds wordt behandeld. De nieuw gekozen Slowaakse president, Peter Pellegrini, bezocht hem daar persoonlijk en zei achteraf dat Fico “ternauwernood aan de dood ontsnapte”.

Hoewel de motivatie van de schutter nog onduidelijk is, beschreven Pellegrini omschreef de aanval onmiddellijk als politiek gemotiveerd. “Het verbaast me waar haat tegen een andere politieke mening toe kan leiden. We hoeven het niet over alles eens te zijn, maar er zijn veel manieren om onze meningsverschillen democratisch en juridisch te uiten.”

Minister van Binnenlandse Zaken Matus Sutaj Estok legde die link ook. Hij verklaarde gisteren op een persconferentie dat de verdachte, blijkbaar een 71-jarige schrijver uit de stad Levice, eerder had deelgenomen aan anti-regeringsprotesten. “Dit is een eenzame wolf wiens acties na de presidentsverkiezingen in een stroomversnelling kwamen omdat hij niet tevreden was met het resultaat ervan.”

‘giftig klimaat’

De aanval op Fico schokt de bevolking van Slowakije. Een land waar al lange tijd een zeer gespannen politieke sfeer heerst, zegt correspondent Jeroen Akkermans uit Bratislava. “Iedereen is het beu dat mensen niet meer naar elkaar luisteren en dat dit het land ten val brengt. En dat in zo’n giftig klimaat dit soort mensen kunnen ontstaan, wier motivaties nog steeds onduidelijk zijn.”

Robert Fico begon in oktober aan zijn derde termijn als premier namens de links-populistische partij Smer (‘leiderschap’ in het Slowaaks). Dit na een zeer spannende race tijdens de verkiezingen met Michal Simecka, van de liberale en pro-Europese partij Progressief Slowakije (PS), die lijnrecht tegenover hem stond.

Hoewel Slowakije sinds 2004 lid is van zowel de EU als de NAVO, volgt de huidige regering-Fico een opvallend pro-Russische koers. Toen hij werd verkozen, zei hij dat er “geen enkele kogel” naar Oekraïne zou worden gestuurd, en vervolgens bracht hij woorden in daden om. Terwijl Slowakije voorheen leiding gaf aan de levering van wapens, zoals luchtafweerraketten en MIG-29 straaljagers.

Fico besloot ook het speciale aanklager, dat gevallen van corruptie en ernstige misdaden onderzocht, op te schorten. Hij presenteerde ook plannen om de bescherming van klokkenluiders in te trekken en nieuwe belastingmaatregelen die de financiering van NGO’s onder druk zullen zetten.

Beperkte media

Ook op andere vlakken was het land vóór de moordaanslag uiterst onrustig. Tijdens zijn campagne sprak Fico zich krachtig uit tegen LHBTI-rechten en vocht hij tegen onafhankelijke media, die hij als ‘vijandig’ omschreef en wilde beperken. Dit lokte een tegengestelde reactie uit van de oppositie en de journalistiek. Het resultaat: een verharding van het debat.

“Dat alles leidde tot veel verbaal geweld”, zegt Akkermans. “Dit wordt verkocht door de krant, maar ook door de politicus. Je bent voor of tegen. Ook Fico doet mee aan dit verbale geweld, maar dat geldt ook voor de oppositiepartijen en journalisten. De mensen die je hier op straat tegenkomt, hebben een gelijkenis: ze zijn allemaal extreem: “Ik ben ontevreden over wat er in de politiek gebeurt.”

Italiaanse maffia

Ook in privézaken is Fico niet vrij van verwijten. Zijn vorige regeringen zijn herhaaldelijk beschuldigd van corruptie en banden met de Italiaanse maffia. De Slowaakse onderzoeksjournalist Jan Kuciak, die onderzoek deed naar banden tussen politici en zakenlieden, werd samen met zijn verloofde Martina Kusnirova op 21 februari 2018 doodgeschoten.

De moord op de twee, beiden 27 jaar oud, veroorzaakte zes jaar geleden een enorme schokgolf en veel woede, gevolgd door massademonstraties en uiteindelijk het aftreden van de toenmalige regering Fico. Hij had nauwe banden met de invloedrijke oligarch en veroordeelde fraudeur Marián Kocner. Hij werd ook beschuldigd van het bestellen van de dubbele moord, maar werd nooit veroordeeld.