RTV Maastricht – De toewijzing van 325 hindernissen in Maastricht

De vonk ontstond in 2007 in Borne, waar Marij van den Bosch en haar man Fred Grünfeld een familiebijeenkomst bijwoonden en zagen hoe er als eerste stad van Nederland struikelblokken op de trottoirs waren gelegd. Monumenten van 10 bij 10 centimeter, geplaatst tussen de kasseien voor een huis waarvan de bewoner tijdens het naziregime werd gedeporteerd en vermoord. Het idee om de Stichting Struikelsteentjes Maastricht op te richten ontstond in Borne.

Marij en Fred wonen in Maastricht, in een huis aan de Maastrichtse Bosscherweg, waarvan de bewoonster, Marcelle Antoinette DeVries, werd gedeporteerd en vermoord. Ze vonden dat daar ook een steen moest liggen. En niet alleen voor haar maar ook voor alle andere slachtoffers van Maastricht. Nu, in 2024, staan ​​de geplande 325 hindernissen in Maastricht.

Verbinding
Al snel werd besloten om mee te doen aan het Europese project Stumplings van kunstenaar Gunter Demnig. De eenvoud en aandacht voor de individualiteit van de slachtoffers maken het immers buitengewoon krachtig en aantrekkelijk. En ook hun achtergrond (zij hoogleraar, hij bijzonder hoogleraar gericht op de oorzaken van mensenrechtenschendingen, publicaties over het voorkomen van genocide, en bovendien afkomstig uit een joodse familie) leek hen ook in deze richting te duwen. Het bleek echter een hele uitdaging want hoe kom je aan geld, op een heel praktische manier. En waar te beginnen, hoe krijg je de gemeentelijke vergunning? “Ten zuiden van Eindhoven was er nog geen enkele Struikelsteentjescommissie”, zegt Marij van den Bosch. “Maar daar lieten we ons niet door tegenhouden. Bovendien begon de tijd te dringen omdat het vanaf het begin duidelijk was dat de prioriteit bij de overlevende familieleden moest liggen. Ze konden nog steeds getuigen. Door hun verhalen krijgen de slachtoffers een gezicht terug, ze krijgen hun geschiedenis terug.”

Sociale integratie
“We waren ook duidelijk”, vervolgt Fred Grünfeld, “dat we niet alleen de Joodse, Roma- en Sinti-slachtoffers wilden herdenken, maar ook de verzetsstrijders. En dit wijkt een beetje af van het concept van Gunter Demnig. En minstens zo belangrijk was de doelstelling van sociale integratie en onderwijs. Hoe kunnen we jongeren niet alleen informeren over dit aspect van de geschiedenis, maar ook hoe ze zich kunnen inleven in de slachtoffers? “Dat vergt voortdurende aandacht.”

Maastrichtse joden
“In Maastricht stierf 48 procent van de joden, een relatief laag percentage vergeleken met het landelijke percentage van 84 procent. Hiervoor zijn twee redenen. Ten eerste kan het lagere percentage verklaard worden door de vlucht van joden uit Maastricht naar België, inclusief Luik (waar ‘slechts’ 20 procent van de joden omkwam, deels onder invloed van de sociaal-democraten). Ten tweede is er het feit dat België de catastrofale Eerste Wereldoorlog heeft meegemaakt en zich veel meer bewust is geworden van de gevolgen van een militair regime en een oorlogssituatie”, legt Fred Grünfeld uit.

Met andere ogen
“Het project Struikelsteentjes laat je op een andere manier naar de stad kijken. Je ‘lees’ de stad, je ziet de plaatsen waar de slachtoffers werden ondervraagd (het Witte Huis), opgesloten na schijnprocessen (in de gevangenis van Minderbroedersberg), de huizen van verzetsstrijders, de huizen waar mensen werden verraden, de school waar de Joden werden op 25 augustus 1942 verzameld (aan de Professor Pieter Willemsstraat) en vervolgens vanaf station Maastricht naar kamp Westerbork vervoerd en later naar het Poolse Cosel (de mannen, voor dwangarbeid) en naar Auschwitz (vrouwen en kinderen, vergast). Aankomst).”

Burgemeester bedankt
Burgemeester Hillenaar bedankte tijdens zijn toespraak op 8 mei op het Lakenweversplein de Stichting Struikelsteentjes Maastricht hartelijk voor het mogen plaatsen van 325 stenen in Maastricht. Hij benadrukte ook dat het schrijven van de biografieën het werk niet voltooit. Stenen onthouden niet alleen, maar waarschuwen ook. “Dat we moeten handelen bij het eerste teken van intolerantie en onrecht, hoe klein ook. Want na 1945 kunnen we niet meer zeggen: we zagen het niet aankomen. “We zullen altijd weten wat er gebeurt als we de andere kant op kijken.”

Taak nooit voltooid
Hoewel de Stichting Struikelsteentjes Maastricht haar taak als voltooid beschouwt – alle 325 stenen zijn al gelegd – wilde zij een goed functionerende website aanbieden die qua informatie zo compleet mogelijk is zodat educatie en bewustwording verder kunnen komen. “Meer dan ooit is het nodig om het niet-weten uit te bannen. Holocausteducatie is nu verplicht op middelbare scholen. Dat is iets geweldigs. De succesvolle audiotour laat zien dat hieruit ook een prachtig project kan ontstaan. struikelt die directeur Lore Mechelaere met studenten uitvoerde in samenwerking met de Stichting Struikelsteentjes Maastricht.”

Gevaarlijke onverschilligheid
“Net zo belangrijk als onderwijs is echter de opname van die kennis in het culturele geheugen en de integratie ervan in bestaande structuren. Alles om de uiterst gevaarlijke onverschilligheid uit te bannen, want niet alleen is haat noodzakelijk voor het ontstaan ​​van een genocide, maar de onverschilligheid draagt ​​daar ook aan bij. Dit vergt continue aandacht, nu meer dan ooit”, zeggen Marij van den Bosch en Fred Grünfeld. “Al die levensverhalen die verband houden met de 325 struikelblokken die in Maastricht zijn geplaatst, vooral in het licht van het huidige (mondiale) politieke klimaat, afnemende tolerantie en toenemend antisemitisme, doen iets met je”, geven ze allebei toe. “Maar we zullen de hoop op een tolerante wereld voor iedereen niet opgeven.”

Tekst en foto’s: Marianne Lubrecht