Vandaag precies 200 jaar geleden ging Beethovens Negende symfonie in première

Vandaag 200 jaar geleden, op 7 mei 1824, vond de première van Ludwig van Beethovens Negende symfonie plaats in het Kärntnertor Theater in Wenen. Het was de componist zelf die zijn meesterwerk dirigeerde voor een enorm enthousiast publiek. Hij werd later bedankt met luid applaus en spontaan gejuich. Dat ging echter volledig voorbij aan de grootmeester.

(tekst: Wim Meijer)

‘Ongehoord’ applaus |
Na de laatste noten van zijn Negende symfonie stond het publiek letterlijk op de banken. Wat Beethoven ervan meekreeg was de aanblik van vijf uitbundige staande ovaties, met zakdoeken en hoeden in de lucht. Het was een spektakel dat nog nooit eerder in de gedisciplineerde klassieke wereld was vertoond. De politie moest zelfs tussenbeide komen om de kamer te ontruimen.

Zoals gezegd kwam het geluid van hartstochtelijk applaus en gejuich voorbij. De reden hiervoor was dat de getalenteerde componist op dat moment al 7 jaar doof was; iets wat de uitvoering van die beroemde Negende symfonie nog indrukwekkender maakt.
fysieke hulpmiddelen
Het is een lot dat je niemand toewenst: je belangrijkste fysieke gereedschap verliezen. Voor een zanger is dit zijn stem, voor een voetballer zijn benen en voor een componist zijn oor. Dit gold voor Beethoven als voor geen ander. Net als Mozart vóór hem was ook Ludwig von Beethoven een wonderkind. Hij speelde op elfjarige leeftijd complete Bach-composities uit zijn hoofd en trad op voor kroonprins Willem V van Oranje-Nassau. Op 13-jarige leeftijd componeerde hij zijn eerste pianoconcert. En in de daaropvolgende jaren volgden de composities elkaar in rap tempo op.

Luister er niet naar, maar ik weet hoe het klinkt.
Het is waarschijnlijk dat het intensieve componeren van muziek er op jonge leeftijd voor zorgde dat hij zo’n ‘gevoel’ voor muziek ontwikkelde dat hij de muziek die hij componeerde niet eens meer hoefde te horen om te weten hoe die klonk. En dat was een kwaliteit die hij hard nodig had. Omdat hij op 27-jarige leeftijd merkte dat zijn gehoor achteruitging.

Aanvankelijk hield hij zijn gehoorproblemen voor iedereen verborgen, omdat hij vreesde dat hij als dove pianist en componist niet langer serieus zou worden genomen. Pas in 1801 vertelde hij het voor het eerst aan de dokter Franz Wegeler. Een paar dagen later vermeldde hij het ook in een brief aan zijn vriend Karl Amenda.

Heiligenstadt
Op advies van zijn arts ging Beethoven in de zomer van 1802 naar het platteland om zijn oren rust te geven. Tegen het einde van zijn verblijf in Heiligenstadt, een stad buiten Wenen, realiseerde hij zich echter dat zijn gehoor niet verbeterde. Dit veroorzaakte een ernstige depressie waardoor hij serieus overwoog zelfmoord te plegen. Omdat hij het echter als zijn plicht zag om alle muziek die hij had nagelaten aan de mensheid te schenken, slaagde hij erin zijn depressie te overwinnen.

Meesterwerken uit de ‘dovenperiode’
Naarmate de jaren verstreken, werd Beethoven doof en moest hij zijn carrière als pianist opgeven. Zijn doofheid, die waarschijnlijk na 1817 verdwenen was, had echter geen negatieve invloed op zijn componeervermogen. Beethoven componeerde enkele van zijn beroemdste werken toen hij al volledig doof was, zoals de late pianosonates, de Missa Solemnis, de late strijkkwartetten en de Negende symfonie.

Ode aan de Vreugde
Beethovens Negende symfonie wordt wereldwijd beschouwd als een absoluut hoogtepunt van de klassieke muziek. Beethoven werkte er vanaf 1817 aan in opdracht van de London Philharmonic Society (nu de Royal Philharmonic Society) en voltooide zijn meesterwerk in 1823. Hiermee componeerde hij niet alleen een klassiek meesterwerk, maar realiseerde hij ook wat hij sinds 1793 voor ogen had. op muziek het gedicht “Ode An die Freude” (hymne aan de vreugde) van de Duitse dichter Friedrich von Schiller uit 1785.

Uitvoering van All Menschen are Brüder met tekst uit het originele gedicht van Friedrich Schiller, uitgevoerd door twee Syriërs op de Synagogenplatz in Ludwigsburg

Première
Op 7 mei 1824 ging Beethovens Negende symfonie in première in het Kärntnertortheater in Wenen. Heel merkwaardig was dat de dove componist zelf als dirigent aan het hoofd van het orkest stond, zij het bijgestaan ​​door een mededirigent. Wat Beethoven niet wist, is dat de ‘co-dirigent’ uitdrukkelijke instructies had gegeven aan koor en orkest en hen vooral had opgedragen geen aandacht aan de componist te besteden. Geen slecht idee, want aan het einde van de symfonie leek het orkest een voorsprong van 5 maten op Beethoven te hebben genomen. Dit deed echter niets af aan de euforie onder de aanwezigen. Ze waren erg enthousiast. En dat zijn ze door de jaren heen gebleven.

Europees volkslied
De boodschap van Friedrich von Schiller ‘Alle mensen werden broeders’ met muziek van Ludwig van Beethoven bleek niet alleen tijdloos maar ook grenzeloos, want in 1972 koos de Raad van Europa de ‘Ode aan de Vreugde’ als Europees volkslied, en later, in 1985, als volkslied van de Europese Unie. Het argument was dat dit op muziek gezet gedicht perfect de idealistische visie van Beethoven en Schiller weerspiegelt, dat alle mensen broeders zijn, en daarmee de idealen van vrijheid, vrede en solidariteit die Europa vertegenwoordigt.

Hoe verenigend een volkslied kan zijn, werd duidelijk in 1989, met de val van het IJzeren Gordijn en de Berlijnse Muur, toen ‘Alle Menschen zijn Brüder’ over de hele wereld te horen was.

Fukushima
Ook zagen we de ‘Ode aan de Vreugde’ in december 2011 tot buiten de Europese grenzen reiken, toen een orkest en koor van tienduizend amateurzangers in Osaka, Japan, gezamenlijk Beethovens meesterwerk uitvoerden. Het doel was om geld in te zamelen voor de slachtoffers van de ramp in Fukushima, die plaatsvond op 11 maart van dat jaar.

verbroederen
Dat het verbroederende karakter van Beethovens creatie ook op kleine schaal en op straat werkt, blijkt uit onderstaande video, waarin Ode an die Freude wordt gebruikt in een flashmob. Voor degenen die niet bekend zijn met het concept van een ‘flashmob’: een flashmob is een grote groep mensen die zich plotseling op een openbare plek verzamelen, iets ongewoons doen en zich vervolgens snel verspreiden. Flashmobs worden doorgaans georganiseerd via sociale netwerken, waarbij het aantal deelnemers niet vooraf vaststaat. Hoe meer deelnemers, hoe leuker. Als dat geen verbroedering is, weet ik het ook niet meer.