Edjo Frank aan de maaltijd van de vrijheid: Dordrecht had bijna 300 jaar geleden, in 1728, zijn eerste joodse kerkgemeenschap

5 mei 2024 • 22:06 door redactie

Edjo Frank

DORDRECHT – Op 5 mei, Bevrijdingsdag, werden door heel Nederland zevenhonderd vrijheidsmaaltijden gevierd. De eerste proef vond plaats in Dordrecht met een lunch met de gangmakers van de wijk Sterrenburg. Het plan is om in 2025 door heel Dordrecht lunches te organiseren om elkaar te leren kennen. Oud-gemeentesecretaris Jan van Vliet (91) deelde zijn herinneringen aan de jaren 40-45 in de Alblasserwaard.

Edjo Frank hield een toespraak en gaf aan dat er in 2028 een Joods jubileum herdacht en gevierd kan worden. Het is dan precies driehonderd jaar geleden dat de Joodse kerkelijke gemeenschap werd opgericht.

Ook presenteerde hij de Joodse geschiedenis in Dordrecht. De oorlog van 1940-1945 vernietigde het Joodse leven praktisch. Uit andere bronnen blijkt dat er tot 1985 weinig tot geen aandacht werd besteed aan vermiste joodse levens.

Stichting Joods Overleg Dordrecht probeert nu het Joodse leven terug te brengen naar Dordrecht. Vandaag (5 mei) was er een stichtingsvergadering met diverse activiteiten.

Met toestemming van Edjo Frank publiceert Dordrecht.net zijn verhaal:

Joods leven in Dordrecht

Op 23 oktober 1670 werd Salomon Jacob Levi uit Polen de eerste geregistreerde Joodse inwoner van Dordrecht.

In de 16e en 17e eeuw groeide een kleine joodse gemeenschap in Dordrecht gestaag.

Op 25 december 1728 werd in Dordrecht de Joodse kerkelijke gemeenschap gesticht.

Een van de eerste taken van een joodse gemeenschap is het organiseren van een joodse begraafplaats door grond te kopen. Aanvankelijk lag deze begraafplaats vanaf 1737 buiten de Wilgenbossluis, vlakbij het latere Hoogt.

Sinds 1871 lag de Joodse begraafplaats aan de Nieuweweg, naast de Algemene Begraafplaats. Deze begraafplaats en het prachtige Metaheerhuisje, de plek waar de overledenen werden gewassen, oftewel het schoonmaakhuisje, zijn nog steeds in gebruik.

In 1739 kwam een ​​deel van het voormalige Marienklooster beschikbaar voor synagogediensten.

En toen werd in 1871 de synagoge gevestigd aan de Varkenmarkt, een voormalige slagerij omgebouwd tot Joods religieus huis.
Na de oorlog verbouwde de firma Van Twist het tot garage, totdat het gebouw in 1965 werd gesloopt.
Het enige dat ons nu nog aan de synagoge herinnert is een plaquette aan de muur van de Grote Markt.

Voor de Tweede Wereldoorlog bestond de joodse gemeenschap in Dordrecht uit tussen de 300 en 400 personen. Bij het uitbreken van de oorlog waren dat er nog 300.
Vanaf 1941 volgden de maatregelen die joden aan banden legden en hen uitsloten van het openbare leven elkaar snel op.

In de zomer van 1942 moesten ze de gele Davidster dragen en kwamen er oproepen tot deportatie. Sommige Dordtse joden plegen verzetsdaden. Anderen verstoppen zich, maar de meesten hebben geen keus.

Op 10, 11 en 12 november 1942 werden de Joden naar het politiebureau Groenmarkt gebracht. Velen werden een week later vermoord in de gaskamers van Auschwitz en Sobibor.

Van de 44 Joodse inwoners van Dordrecht die in Sobibor zijn vergast, behoorden er 22 tot de familie van mijn moeder.
Van de 290 joden die vanuit Dordrecht werden gedeporteerd, keerden er na de oorlog slechts vijf terug.

Het joodse leven in Dordrecht is vrijwel verdwenen.
Bekende Joodse zaken, zoals bakkerij Braadbaart op de Groenmarkt en herenkledingwinkel Breemer, beide aan mij gerelateerd, bestaan ​​niet meer. De joodse vitaliteit en cultuur in de Dordtse binnenstad, die jarenlang floreerde, werd tijdens de Holocaust weggevaagd.

Nu, bijna 80 jaar later, bestaat er gelukkig weer een kleine en zeer actieve joodse culturele gemeenschap in Dordrecht. Het zijn oudere partners, niet zo oud en jonger, de tweede en derde generatie, die zelfvertrouwen en trots op hun afkomst met zich meebrengen. Zij organiseren diverse activiteiten rondom Joodse feestdagen en herdenkingen. Een aantal van deze vieringen en herdenkingen zijn voor iedereen toegankelijk.

Sinds kort is de nieuwe Stichting Dordts Joods Overleg de coördinerende factor geworden, met Bertie Rodrigues als bekende promotor en voorzitter.
Bertie en zijn stichting organiseerden vandaag een grootschalig bevrijdingsfeest in het centrum van onze stad, waaraan veel Dordtenaren deelnamen.

Voor informatie kunt u contact opnemen met Bertie Rodrigues.
Ik eindig mijn lezing met een gedicht dat ik in 2012 schreef en voordroeg op het podium van het Nationale Bevrijdingsfestival Breda.

Samen met leden van het Koninklijk Huis, zangeres Anouk en popgroep Direct
Het gedicht heet Wij zijn vrij.
WAREN VRIJ
als de vrijheid voorbij is
de stilte zal oorverdovend zijn
stampen met laarzen op de pleinen
Trigger angst voor wapens.
Dwars door onze dromen
wanneer de vrijheid wordt gedood
de velden produceren geen graan
de straten hebben geen naam
en mensen hebben geen gezichten
de stemmen van de kinderen worden gedempt
in het lawaai van de oorlog
er zijn geen boeken meer om te lezen
en er zijn geen liedjes meer te horen
de vrijheid is ver weg gevlogen
Alleen de dood verschijnt op televisie.
je kunt geen vrijheid hebben
Vrijheid kun je niet verkopen
je kunt alleen vrijheid ervaren
als we bereid zijn vrij te zijn
vrij om te gaan
vrij om te komen
vrij om te zeggen
gratis te lezen
gratis om te spelen
vrij om te dansen
vrij om te geven
vrij om te leven
wij bestaan ​​- om vrij te zijn

(met dank aan Edjo Frank)

​