De NSB-burgemeester van Dordrecht – DordtCentraal

DORDRECHT – Het Jaarboek 2024 van de Vereniging Oud-Dordrecht, geschreven door Joop Wammes, gaat over twee burgemeesters van Dordrecht tijdens de oorlog. De ene burgemeester leek ‘gelijk’ en de andere ‘fout’. Maar zo eenvoudig was het niet. Als ereburger had Bleeker een sterk en versleten karakter. En Van Houten was weliswaar lid van de NSB, maar hij had vaak het beste voor met de Dordtse bevolking.

In 1943 moest burgemeester Bleeker onderduiken vanwege de Meistakingen. Hij werd opgevolgd door NSB-burgemeester Johan Gijsbert van Houten.

nationaal-socialistische familie

Johan Gijsbert van Houten trouwde in 1923 met de Duitse barones von Lüdinghausen-Wolff. Beiden waren aanhangers van het nationaal-socialistische gedachtegoed. Nadat hij naar Nederland was verhuisd, nam Van Houten contact op met Mussert. Hij werd lid van de NSB in 1935 en van de SS in 1943. Zijn zoon Bruns meldde zich bij de beruchte SS Wiking Brigade.

Carrière

Van Houten werd niet meteen burgemeester van Dordrecht. Hij maakte eerst carrière binnen de NSB als kringleider op de Zuid-Hollandse eilanden. Hij werd burgemeester van Brielle en Oostvoorne, nadat de vorige burgemeesters waren afgezet. Hij zorgde voor ‘kliklijsten’ en bedreigde bewoners met deportatie. Hij had informele contacten met Rost van Tonningen. In juni 1943 werd van Houten door Seyss-Inquart benoemd tot burgemeester van Dordrecht.

moeilijk begin

Terwijl de Dienst Weerbaarheid (WA) en de NSB Jeugdstorm op de trappen van het stadhuis klaarstonden, toonde de Dordtse bevolking weinig belangstelling. De raadsleden kwamen niet opdagen en erkenden het gezag van Van Houten niet. Na die moeizame start, of daardoor, leek Van Houten meer oog te hebben voor de belangen van de Dordtse bevolking.

Vervolging

De meeste Joodse inwoners waren al onder leiding van Bleeker naar vernietigingskampen gedeporteerd. Er waren geen invallen meer tijdens de Van Houten-jaren. Er werden schuilplaatsen geplunderd. De Jodenjagers van Dordrecht ontvingen een Kopfprämie per Joodse inwoner en waren zeer actief in het zoeken naar onderduikers. Van Houten was hiervan niet de initiatiefnemer. De mannen werden gedwongen in Duitsland te werken. Velen verstopten zich. Bekend is dat Van Houten bepaalde verborgen adressen niet heeft prijsgegeven. Hij adviseerde sommige functionarissen zelfs om onder te duiken. Ook frustreerde hij het verzet niet al te veel. Hij voorkwam straf voor het dodelijk verwonden van een Duitse bewaker en later ook voor een poging tot moord op de leider van de Duitse Gestapo in Dordrecht.

Voormalige kameraden

Rond Mad Tuesday (5 september 1944) bleef Van Houten op zijn post terwijl zijn vrouw naar Duitsland vluchtte. Hiervoor ontving hij een certificaat van Hitler. Na zijn arrestatie begin mei 1945 werd Van Houten opgesloten in de Benthienkazerne. Hij werd veroordeeld tot drie jaar gevangenisstraf en de rechtbank was bijzonder kritisch over zijn gedrag op de Zuid-Hollandse eilanden. Van Houten kwam niet schoon uit de gevangenis. Hij werd lid van het bestuur van een stichting van voormalige NSB- en SS-leden die de fascistische ideeën van Alte Kameraden verheerlijkten en bezongen. Om deze reden bleef de BVD hem volgen tot 1963. In 1985 verhuisde Van Houten naar Duitsland, waar hij een jaar later overleed.

Minder fout dan verwacht

Had Van Houten ongelijk? In zijn gedachten was dat zeker zo. Dezelfde was hij ook in zijn handelen voor en na de Dordtse jaren. In zijn rol als burgemeester van Dordt handelde hij echter doorgaans zoals van een burgemeester verwacht werd te handelen, ongeacht zijn persoonlijke gedachten. De conclusie van het jaarboek van Vereniging Oud-Dordrecht is dat er in Dordrecht minder slecht gedrag voorkwam dan algemeen werd aangenomen. ‘De Burgemeesters van Dordrecht in Oorlogstijd’ van JIM Wammes is te koop bij boekhandel De Bengel en Bruna Sterrenburg en op bestelling via publicaties@. oud-dordrecht.nl.