Bezorgdheid over afgewezen asielzoekers die door de straten dwalen

John van Tilborg is directeur van stichting Inlia in Groningen, die uitgeprocedeerde asielzoekers opvangt. Nu luidt hij alarm. één vandaag. “Nu lopen er mensen vrij en zonder enig zicht”, zegt hij. ‘Niemand weet waar ze zijn en hoe ze eruitzien. En ze nemen hun medicijnen niet.’ Deze groep bestaat uit buitenlandse criminelen die vanwege strafbare feiten het land moeten verlaten, maar vaak zonder toezicht en verwaarlozing achterblijven.

Deze mensen, bekend als VRIS (buitenlanders in de strafrechtsketen), zitten eerst hun straf uit en worden vervolgens geacht het land te verlaten. Vaak belanden ze echter op straat omdat ze geen recht meer hebben op voorzieningen en medische zorg.

Een voorbeeld is dat van een 42-jarige Iraniër, in 2018 veroordeeld na een gewelddadig incident. Hij heeft zijn verblijfsstatus verloren en kampt met ernstige psychische problemen. Omdat hij niet naar Iran kan worden gedeporteerd, staat hij op het punt zonder gezelschap op straat te belanden. De rechtbank in Zutphen benadrukte het belang van de zaak voor zowel de man als de samenleving.

Veel vluchten geannuleerd
Sinds 2020 zijn 2.500 VRIS-medewerkers gedwongen vertrokken, maar slechts 410 hebben dat zelfstandig gedaan. 810 vliegtickets werden geannuleerd en 1.080 deportaties mislukten. Het gaat onder meer om 25 voormalige tbs-patiënten met verplichte psychologische behandeling, wier uitzetting vaak mislukt vanwege nieuwe procedures of gebrek aan medewerking vanuit het land van herkomst.

Van Tilborg pleit voor een speciaal opvangcentrum: “Ik pleit al langere tijd voor een zelfstandig opvangcentrum, zo ingericht dat de risico’s voor de samenleving geminimaliseerd kunnen worden.” Zijn opvanghuis verwelkomt nu ook psychiatrische patiënten en is niet bang om mensen met problemen te verwelkomen. Sommige individuen zijn echter te riskant om onder anderen te worden geplaatst.

Maak van illegaliteit een strafbaar feit
De VVD verzet zich tegen het voorstel voor een bijzondere voorziening. Kamerlid Ruben Brekelmans zegt dat uitgeprocedeerde asielzoekers vrijwillig kunnen terugkeren en roept op tot strengere maatregelen tegen degenen die achterblijven. “Dat kan met een onwenselijkheidsverklaring, waarmee de asielzoeker ook wordt gestraft, of door illegaliteit strafbaar te stellen als die persoon niet vertrekt.”

De situatie onderstreept de noodzaak van een evenwichtige aanpak die zowel de veiligheid van de samenleving als de rechten en het welzijn van de betrokken mensen waarborgt.