Massagraven in ziekenhuizen in Gaza: ‘Het beeld vraagt ​​om onderzoek’

Om te beginnen: een massagraf is niet noodzakelijkerwijs een oorlogsmisdaad. Er zijn situaties waarin dit de enige optie is. “Het kan een legitieme manier zijn om een ​​sociale gezondheidscrisis te voorkomen”, zegt universitair docent Iva Vukusic van de Universiteit Utrecht. Hij promoveerde op genocide en massaal geweld.

Het massagraf is nooit de eerste optie

Als tijdens een oorlog bijvoorbeeld honderden of duizenden mensen op een dag omkomen, is er geen tijd om mensen op een waardige manier te begraven, legt Vukusic uit. “En we moeten voorkomen dat de overledene ziektes veroorzaakt.”

Ze benadrukt dat een massagraf nooit de eerste optie is en geen waardige manier is om mensen te begraven. “Het is verschrikkelijk dat menselijke resten op deze manier worden behandeld.”

handen vastgebonden

Ook komt het voor dat massagraven worden gebruikt om illegale praktijken te verbergen. Dit gebeurde bijvoorbeeld tijdens het bloedbad in Srebrenica in Bosnië in 1995.

De Verenigde Naties hebben opgeroepen tot een onafhankelijk onderzoek naar massagraven die onlangs in Gaza zijn gevonden, en zeggen dat getuigenverklaringen kunnen wijzen op oorlogsmisdaden. “De lichamen werden vrij ruw in de massagraven gegooid”, zegt Midden-Oostenjournalist Pepijn Nagtzaam. “Je hoort verhalen over mensen met vastgebonden handen, maar het is niet zo duidelijk wat er precies is gebeurd.”

“Meldingen van vastgebonden handen en naakte lichamen vereisen een onderzoek”, zegt Vukusic. “Het is zorgwekkend en er zijn vermoedens dat er illegale handelingen zijn gepleegd.”

Het feit dat de lichamen met gebonden handen waren gevonden, betekent niet dat iedereen in het massagraf om het leven was gekomen door een oorlogsmisdaad. Zo zijn er in de buurt van ziekenhuizen massagraven gevonden, dus het is mogelijk dat daar ook mensen tussen zaten die door medische oorzaken zijn overleden, zegt Nagtzaam. Het is ook mogelijk dat niet alle lichamen tegelijkertijd zijn begraven.

‘Het is onmogelijk om van een afstand vast te stellen of er sprake was van oorlogsmisdaden’, zei Vukusic. “De Conventies van Genève bepalen dat oorlogen een beperkt aantal burgerslachtoffers mogen veroorzaken”, legt hij uit. “Dat neemt niet weg dat burgerdoden altijd verschrikkelijk en tragisch zijn.”

Deskundigen zijn van mening dat zorgvuldig onderzoek nodig is om conclusies te kunnen trekken over de gevonden lichamen.

Testen voor verwerking

Maar onderzoek is lastig. Gaza is nauwelijks toegankelijk voor onafhankelijke onderzoekers. Bovendien is het gevaarlijk, aangezien de oorlog nog steeds gaande is. Toch benadrukt Vukusic het belang van het onderzoek: “Het is belangrijk om vast te leggen wat er is gebeurd.” Bovendien kan alleen door middel van onderzoek bewijs van mogelijke oorlogsmisdaden worden verzameld.

Een partij die hierbij zou kunnen helpen is de Internationale Commissie voor Vermiste Personen (ICMP). Zo hielp de ICMP bijvoorbeeld ook bij het identificeren van slachtoffers van de MH17-vliegtuigcrash. “Alles wat in een onderzoek wordt gedaan, van het verzamelen van bewijsmateriaal tot het identificeren van mensen, moet in verband kunnen worden gebracht met de plaats delict”, zegt ICMP-directeur Kathryne Bomberger.

Alleen dan kan het bewijsmateriaal worden gebruikt voor mogelijke vervolging en bestraffing van oorlogsmisdaden op internationaal niveau, mocht uit het onderzoek blijken dat er daadwerkelijk oorlogsmisdaden zijn gepleegd. Denk bij mogelijke vervolging bijvoorbeeld aan het Internationaal Gerechtshof (ICJ), dat ook de door Zuid-Afrika aangespannen genocidezaak tegen Israël behandelt.

Bescherm de plaats delict

Omdat het vanwege veiligheidsrisico’s niet mogelijk is om onderzoek te doen naar massagraven, is het zelfs nog belangrijker om plaatsen delict te beschermen, aldus Bomberger. Zo hebben nabestaanden al massagraven bezocht op zoek naar hun dierbaren, wat bepaalde sporen kan beïnvloeden. “Dit blijft een gevecht tussen begrijpelijkerwijs wanhopige families en de noodzaak om het gebied te isoleren van onderzoek.”

Hoewel het misschien niet onmiddellijk mogelijk is om massagraven onafhankelijk te onderzoeken, benadrukt Bomberger dat nieuwe technologieën het mogelijk maken om decennia na de gebeurtenissen mensen te identificeren en onderzoeken uit te voeren. Dus het is sowieso handig.