Kunnen we onze doden vrijelijk herdenken op 4 mei?

Volgens de onderzoeker vindt het debat over hoe om te gaan met het verleden het hele jaar door plaats: “tussen premier Johan Derksen en de activisten.” Dat de oorlog in Gaza nu ook onderdeel uitmaakt van de 4 mei-herdenking past volgens de onderzoeker in dit panorama.

Lokale herdenkingen

Een rondgang langs meerdere gemeenten leert dat Haarlem hierop geen uitzondering is. Zo hebben de gemeenten Zaandam, Alkmaar en Hilversum laten weten op dit moment geen aanvullende maatregelen te nemen. Wel houdt iedereen eventuele signalen uit de omgeving goed in de gaten. Indien daaruit blijkt dat aanvullende maatregelen nodig zijn, zullen deze in overleg met de politie worden genomen.

Onderzoeker Duindam is niet verbaasd dat de maatregelen rond de dam tot nu toe alleen maar zijn aangescherpt: ‘Mensen denken waarschijnlijk ‘als er iets gebeurt, zal het er zijn.’’

Bij meer lokale herdenkingen in de provincie is dit anders. Ze zijn veel meer geworteld in lokale verhalen en daarom apolitieker. Duindam: “Ik denk dat het gevoel van onveiligheid voor lokale gemeenschappen en herdenkingen minder onder druk staat dan bij de landelijke variant.” De onderzoeker spreekt van een uitzondering onder Joodse gemeenschappen. Volgens hem is dit een “heel ander verhaal”.

Dat klopt, zegt Hans Weijel, vicevoorzitter van het Joods Centraal Overleg. “Er is een uitbraak van antisemitisme in Nederland en dat betekent dat ik geruchten hoor dat joden dit jaar de 4 mei-herdenking overslaan. Meestal niet zozeer uit angst, maar juist omdat ze in vrede willen herdenken.”

Maar Weijel benadrukt: “We hebben het over een Nationale Herdenkingsdag. Daar herdenken we alle Nederlanders die in de oorlog zijn omgekomen en niet alleen de Joodse slachtoffers.”

Meer discussie

Angst voor verstoring is volgens Duindam niet nieuw. Als voorbeeld noemt hij actiegroep De Grouwe Eeuw, die in 2018 opriep tot de onderbreking van de twee minuten stilte. Maar Dams kreet in 2010 leidde ook in de daaropvolgende jaren tot extra veiligheidsmaatregelen.

De steun voor de herdenking van 4 mei blijft echter even groot als gisteren duidelijk werd. vrijheid onderzoek gemaakt door het Comité van 4 en 5 mei. Ruim 80 procent geeft aan het (heel) belangrijk te vinden.

Volgens Duindam zullen debatten altijd deel uitmaken van de herdenking. Sturm is het daar ook mee eens. Hij hoopt dat de huidige maatschappelijke debatten met respect worden gevoerd: “De herdenking van 4 mei mag niet overschaduwd worden door een dialoog over wat er in andere delen van de wereld gebeurt.”