‘Een noodwet is nodig om te garanderen dat de energietransitie soepel verloopt’

De vraag naar metalen die nodig zijn voor de energietransitie schiet omhoog en netwerkbeheerders moeten voorrang krijgen bij de distributie, zegt Michel Rademaker, adjunct-directeur en medeoprichter van het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS). “Als we de energietransitie alleen willen maken, hebben we spelers als netbeheerders nodig die elektriciteit van A naar B kunnen krijgen.”

De EC Critical Raw Materials Law bepaalt dat vergunningsprocedures voor raffinage en mijnbouw binnen twee jaar moeten zijn voltooid. Rademaker sprak netbeheerders die bereid waren een jaar te wachten als ze gewoon een extra kabel in een bestaande kabelgoot wilden laten lopen. ‘Daarom moeten we ook overwegen om dit soort vergunningstrajecten te versnellen met noodwetgeving. Ik zit niet aan tafel waar besluiten worden genomen, maar in het belang van de energietransitie en de netbeheerders moet daar wel rekening mee worden gehouden.’

Er moet prioriteit worden gegeven aan netwerkexploitanten

Als de netbeheerders niet verder kunnen, komt alles tot stilstand, waarschuwt Rademaker. Daarom moet volgens hem prioriteit worden gegeven aan netwerkbeheerders. “Iedereen die van gas en olie naar elektriciteit overstapt, heeft deze metalen nodig. De vraag is wie in Nederland als eerste de grondstoffen krijgt. Ik ben van mening dat netbeheerders prioriteit moeten krijgen in de waardeketen van de energietransitie.’ Anders zul je onvermijdelijk vertraging oplopen. “Het zal doorgaan, maar de vraag is of het in het tempo gaat dat we zouden willen.”

Voor de transitie van fossiele brandstoffen naar duurzame energiebronnen is veel elektriciteit nodig. Het overvolle elektriciteitsnet vormt een groeiend obstakel, deels als gevolg van steeds hogere doelstellingen die netbeheerders nauwelijks kunnen halen. Daarnaast stegen de gasprijzen door de crisis in Oekraïne, waardoor de verwachte vraag voor 2030 al bereikt is, zegt David Peters, transitiedirecteur bij Stedin. “Het gaat dus heel snel.”

Wachtlijsten voor elektrische aansluiting

En aan de ene kant is dat goed nieuws voor de energietransitie, maar aan de andere kant levert het voor veel mensen veel overlast op, zegt Peters. ‘We zitten eigenlijk midden in een grootschalige renovatie in Nederland. Daarom staan ​​er nu mensen op een wachtlijst voor een elektrische aansluiting, zowel particulieren als bedrijven, en dat is natuurlijk heel vervelend.’ Bovendien zijn in Nederland de straten op grote schaal open. ‘De komende jaren wordt één op de drie straten opengesteld om 50.000 transformatorhuisjes te plaatsen.’

Lees ook | De EU investeert bijna een miljard euro in Groenland om grondstoffen te verkrijgen

Peters stelt dat de energietransitie eigenlijk een systeemtransitie is. En dan hebben we het over een grootschalige beweging, en niet alleen in Nederland, maar in heel Europa. Bij sommige effecten wordt pas tijdens het proces duidelijk hoe snel ze optreden. Bij zo’n vernieuwing van het hele Europese energiesysteem gaat het nu eenmaal om zaken waar niet iedereen van tevoren over heeft nagedacht. “Je kunt nauwelijks een krant openslaan zonder een bericht te zien over tekorten in het elektriciteitsnet.”

Goed grondstoffenrapport.

Een extra complicerende factor is de ESG-regelgeving van de EU, die zowel een plezier als een last kan zijn. De grote vraag is hoe we gezamenlijk de kwaliteit van de implementatie van die ESG-criteria kunnen monitoren. Dat begint bijvoorbeeld met een goede grondstoffenrapportage, zegt Rademaker. ‘Als je materiaal uit Congo haalt, kun je je best doen, maar het voldoet niet aan de normen die je bijvoorbeeld in de Finse mijnen ziet. Dat heeft simpelweg te maken met de kwaliteit van het hele ecosysteem eromheen.”

Lees ook | ‘De structuur van Brussel zorgt ervoor dat Europa te traag is in het aantrekken van grondstoffen’

Daar zit veel hypocrisie in, zegt Rademaker: wij vinden internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) heel belangrijk, maar alle bedrijven buiten Europa hebben er voordeel bij als ze zich daar niet aan houden, omdat er geen gelijke voet is.’ komt ook niet in mijn achtertuin (nimby) Laten we eens om de hoek kijken: we willen een Tesla, maar geen transformatorhuisje in onze tuin. “Veel betere monitoring is iets duurder voor de consument, maar dan krijg je ook wat.”