De natuur vandaag | Goed nieuws voor de natuur: een nieuw record van verouderde dammen in Europa is verbroken

De geëlimineerde dameskampioen is Frankrijk, gevolgd door Spanje, Zweden en Denemarken. In Nederland zullen de obstakels in 2023 nog niet zijn weggenomen, maar meerdere waterschappen plannen dit jaar meerdere projecten.

“Het is geweldig om te zien dat er steeds meer steun komt voor het belang van rivierherstel”, zegt Herman Wanningen, directeur van de Global Fish Migration Foundation, een van de oprichters van Dam Removal Europe. “Van Frankrijk tot Finland investeren gemeenschappen, bedrijven en landen in het wegnemen van verouderde en steeds riskantere barrières om de gezondheid van rivieren voor mens en natuur te verbeteren.”

4.300 kilometer vrijstromende rivieren

Door het wegnemen van deze obstakels is ruim 4.300 kilometer rivier weer met elkaar verbonden. “Dit is niet alleen essentieel voor trekvissen als zalm, steur en paling, maar natuurherstel is ook belangrijk voor de klimaatbestendigheid. Gemeenschappen en lokale economieën profiteren van vrij stromende rivieren”, voegt Bas Roels van WWF-NL toe.

Rijn en Maas Actieplan

Volgens Roels is er in Nederland nog veel winst te behalen. Daarom presenteerden WWF-NL, ARK Rewilding en andere partners op de Free Flow Conferentie in Groningen een Actieplan voor Rijn en Maas. “Op de Rijn en Maas wordt het herstel van de natuur belemmerd door dammen als de Haringvlietdam en de sluizen en dammen van de Maas en Lek. Hoe dan ook kunnen we pas over vrijstromende rivieren praten als de natuurlijke oevers en uiterwaarden zijn hersteld. Daarom is het zo belangrijk dat de Europese Natuurherstelwet wordt ingevoerd. Want dat geeft de Nederlandse overheid het kader dat zij nodig heeft.”

Europees natuurherstelrecht

De veelbesproken Europese Natuurherstelwet verkeert momenteel in een impasse, omdat onder meer Nederland plotseling zijn steun aan deze belangrijke wet heeft ingetrokken. Als gevolg hiervan lijkt er nu geen meerderheid voor de wetgeving te zijn. De voorgestelde natuurherstelwet stelt ook het doel vast om 25.000 kilometer aan rivieren in Europa te herstellen door dammen te verwijderen. Regelgeving is een belangrijke stimulans voor de lidstaten om hiervan een nog hogere prioriteit te maken.

Ingestorte rivierbarrières

Dam Removal Europe waarschuwt in het rapport ook voor de veiligheidsrisico’s van verouderde rivierkeringen. Met tienduizenden verouderde dammen verspreid over Europa vormt de mogelijkheid van catastrofale instortingen een groeiend risico voor gemeenschappen die stroomafwaarts wonen. Vorig jaar zijn minstens drie rivierbarrières ingestort als gevolg van zware regenval in Noorwegen, Noord-Ierland en Slovenië. Extremere omstandigheden, zoals stormen en overstromingen als gevolg van klimaatverandering, vormen een extra bedreiging voor verouderende dammen.

Wanningen: “Verouderde keringen beschadigen de rivier alleen maar, vergroten het natuurverlies in en rond rivieren en vormen een steeds groter risico omdat ze zijn gebouwd voor heel andere klimatologische omstandigheden. Het is tijd om de manier waarop we onze rivieren beheren te heroverwegen door alle verouderde barrières weg te nemen en zoveel mogelijk rivieren vrij te laten stromen. “Een rivier die niet vrij stroomt, sterft langzaam.”

Damverwijderingsprojecten in Kroatië, Roemenië, Spanje en Nederland

Ook in heel Europa worden dit jaar dammen verwijderd. Kroatië zal deze maand beginnen met het verwijderen van acht barrières, waaronder delen van oude molens en overblijfselen van oudere infrastructuur in het beroemde Plitvice Nationaal Park, met als doel de natuurlijke stroming van rivieren en de biodiversiteit te herstellen. Roemenië bereidt zich ook voor op de eerste opheffing van barrières. In Spanje is het Catalaanse wateragentschap van plan om in juni te beginnen met het verwijderen van de oude dammen in de rivier de Llobregat. Deze dammen werden gebouwd voor waterkracht om de ooit bloeiende textielindustrie van stroom te voorzien. In Nederland zullen de waterschappen Rijn, IJssel en Dommel dit voorjaar dammen verwijderen als onderdeel van beekherstelprojecten, waarbij waterveiligheid en droogtepreventie voorop staan.

Tekst: WWF Nederland, ARK Rewilding Nederland en Global Fish Migration Foundation
Foto’s: SEPA