Oproep aan universiteiten en financiers: maak onderzoeksinformatie openbaar

Ruim veertig instellingen in Europa en daarbuiten ondertekenden de Verklaring van Barcelona bij de lancering op 16 april, en dat is nog maar het begin, zei Waltman. In Nederland zijn naast de Universiteit Leiden ook de Rijksuniversiteit Groningen, de Vrije Universiteit en de onderzoeksfinanciers NWO en ZonMw betrokken.

‘Het is essentieel dat de data achter beslissingen over onderzoek en onderzoekers volledig open en transparant zijn’

Waltman is directeur van het Centre for Science and Technology Studies (CWTS). In Leiden strijdt hij al een tijdje voor open science in het programma Academia in Motion. Wat is de toegevoegde waarde van de Verklaring van Barcelona? “Op deze manier zorgen organisaties voor een stevige commitment dat alle metadata gerelateerd aan het onderzoek ook vrij toegankelijk zijn, zoals wie de partners en financiers zijn en hoe het onderzoek gepubliceerd is.”

Hef strikte beperkingen op

Onderzoeksinformatie wordt volgens de Verklaring van Barcelona (zie kader hieronder) te vaak opgesloten in infrastructuren die worden beheerd door commerciële aanbieders die eigenaar zijn van de informatie. Deze partijen leggen strikte beperkingen op aan het gebruik ervan. Hierdoor zijn fouten en andere gegevensproblemen moeilijk op te sporen. Waltman: ‘Universiteitsleiders, beleidsmakers en onderzoeksfinanciers nemen belangrijke beslissingen op basis van dit soort data. Ze wijzen bijvoorbeeld onderzoeksgelden toe aan disciplines en nemen beslissingen die de carrières van onderzoekers bepalen. Nu er zoveel op het spel staat, zeggen wij: het is essentieel dat de gegevens achter deze beslissingen volledig open en transparant zijn. Voor ons in Leiden betekent dit bijvoorbeeld dat we wetenschappelijke redacteuren zullen vragen mee te werken met volledige transparantie over dit soort data.’

Ranglijsten van universiteiten

Ook in ranglijsten van universiteiten zoals die van de Times Higher Education en de QS World University Rankings is veel meer transparantie nodig, zegt Waltman. “Deze classificaties zijn zeer invloedrijk, maar meestal onmogelijk te reproduceren omdat de onderliggende informatie gesloten is.” De Verklaring van Barcelona vereist ook dat dit soort gegevens beschikbaar zijn. “We vragen alle organisaties die onderzoek uitvoeren, financieren en evalueren om de transitie naar open onderzoeksrapportage te ondersteunen en de verklaring te ondertekenen.”

‘Classificaties hebben veel invloed, maar zijn meestal niet reproduceerbaar omdat de onderliggende informatie gesloten is’

Leidse classificatie

Waltmans instituut, het CWTS, dat onderzoek doet naar het wetenschappelijke systeem, publiceert al ruim vijftien jaar de Leiden Ranking. De Leiden Ranking geeft geen algemeen oordeel over de prestaties van universiteiten, maar richt zich op de wetenschappelijke artikelen die universiteiten publiceren en analyseert onder meer de mate van open access en de impact van citaties. Waltman:Vanaf dit jaar baseren we de Leiden Ranking op publieke data en algoritmes, zodat iedereen precies kan zien hoe de ranking tot stand komt. Wij hebben zelf de eerste stap gezet en vragen anderen hetzelfde te doen. Dat geldt overigens niet alleen voor rankings, maar ook voor allerlei andere scientometrische statistieken die laten zien wat er in het wetenschappelijke systeem gebeurt. Over een paar jaar zijn al dit soort statistieken die we bij CWTS produceren volledig transparant.’

Veranderingen in het wetenschappelijke systeem.

Het veranderen van het systeem is een uitdaging, maar dankzij de transitie naar open science is er al veel geregeld. ‘Er zijn steeds meer databronnen en infrastructuren die onderzoeksinformatie openlijk beschikbaar maken. Nu kunnen ze vrijwel hetzelfde als de gesloten varianten.’ Het is spannend voor commerciële databaseleveranciers, erkent Waltman, omdat hun traditionele verdienmodel steeds moeilijker te handhaven is. ‘Maar verandering biedt ook kansen in nieuwe manieren van dienstverlening. “Bedrijven zullen zichzelf herpositioneren en heroverwegen wat ze de academische gemeenschap te bieden hebben.”

Reactie rector Hester Bijl

Rector Hester Bijl is een groot voorstander van open onderzoeksinformatie en ondertekende daarom namens de Universiteit Leiden de Barcelona Declaration. In een reactie stelt ze: ‘Deze verklaring is een belangrijke stap in het veel toegankelijker maken van onderzoeksmetadata en zal helpen het onderzoeksecosysteem diverser, inclusiever en transparanter te maken. “Ik ben er trots op dat Leiden voorop loopt in deze beweging.”

Tekst: Linda van Putten