Antisemitisme is geen Nederlands fenomeen

Nu het antisemitisme weer door onze straten dwarrelt, lijkt er sprake te zijn van extra reflectie op de Uiteindelijke oplossing en de rol van de Nederlandse bevolking in die tijd zijn evident. Er is al een verkeerd oordeel geveld: een apathische en antisemitische massa die zich gewillig liet leiden door het Duitse uitschot. Daarom lijkt het hedendaagse antisemitisme niets nieuws, dus kunnen we de ware oorzaak ervan negeren; ook al kennen we ze allemaal.

Vooroorlogs antisemitisme

De NSB bereikte zijn hoogtepunt in maart 1935, toen hij bij de provinciale verkiezingen 8% van de kiezers trok; Aanwezigheid was destijds verplicht. De NSB was destijds nog niet openlijk antisemitisch. Toen ze met hem begonnen te flirten, daalde het aantal kiezers gestaag tot 4% in 1937. Begin jaren veertig bereikte het lidmaatschap een dieptepunt. Het Nederlandse antisemitisme was dus zo slecht nog niet. Natuurlijk waren er grappen en twijfelachtige uitingen, maar die dateerden al eeuwen en die grappen werden vooral door joden in zelfspot verteld. Ze hebben nooit tot een pogrom op ons grondgebied geleid: een uitzondering in Europa.

Februari-staking

Toen in februari 1941 de eerste razzia op joden plaatsvond, reageerden velen verontwaardigd, wat ook tot een staking leidde. Achteraf gezien het enige verzet tegen anti-Joodse maatregelen in heel bezet Europa. De bezetter, die zag dat de ‘connectie’ van Nederland met het Groot-Duitse Rijk verslechterde, besloot op twee manieren te reageren. Ten eerste met meedogenloze actie; drie stakers werden neergeschoten en anderen werden gevangengezet. Ten tweede door voortaan heimelijke maatregelen te nemen tegen Nederlandse joden.

De Joodse Raad, die de staking veroordeelde, moest daarin een belangrijke rol spelen. Via hen leken de Duitse maatregelen Joods. Vervolgens ging hij stap voor stap richting de Poolse en Duitse kampen zonder noemenswaardig openlijk verzet. Degenen die onderduikadressen konden zoeken*, maar de meerderheid van de Nederlandse joden volgden berustend Duitse bevelen op, vaak gegeven via de Joodse Raad. Duizenden mensen gingen gedwee naar doorgangskamp Westerbork.

Commandant

De commandant van dat kamp, ​​AK Gemmeker, had de taak ervoor te zorgen dat de doortocht van Nederlandse Joden naar de vernietigingskampen in het Oosten zo soepel mogelijk verliep. In de ogen van de Duitsers is hij daarin geslaagd. Er was alleen verborgen weerstand** op het platteland. Elke week vertrok er een trein, waarna de rest van de bewoners door het uitstel van hun week weer rustig op adem kon komen. Er was een cabaret, ziekenboeg, kinderdagverblijf en de mogelijkheid om te sporten. Natuurlijk waren er vermoedens, maar de realiteit was zo verschrikkelijk dat ze misschien tegen beter weten in de voorkeur gaven aan het verwerpen van het idee dat de mensen van Beethoven en Goethe daartoe in staat waren.

Naoorlogse proef

Gemmeker zou, gezien zijn rol bij de moord op ruim 80.000 landgenoten, net als vele anderen de doodstraf krijgen. Zijn tijdgenoten hadden echter een zachtere visie. Hij kreeg slechts tien jaar gevangenisstraf: de rechters geloofden in zijn verdediging dat hij het lot van de Joden niet kende. De leiders van de Joodse Raad die hulp hadden verleend aan de bezettingsmacht werden pas in 1947, twee jaar na de oorlog, gearresteerd op beschuldiging van collaboratie. Na een maand werden ze weer vrijgelaten: er heeft nooit een vervolging plaatsgevonden.

Waarom zouden we nu een ander oordeel vellen? Tijdgenoten kenden de omstandigheden en het leven tijdens de oorlog; Zij oordeelden in de ogen van hun tijdgenoten zeer mild. Daar waren redenen voor; De handeling is in goed vertrouwen gedaan. Het is niet aan ons om achteraf zijn oordeel in twijfel te trekken.

Ons land kent geen enkele antisemitische traditie. De haat die zich nu jegens de Joden manifesteert is een nieuw fenomeen en wederom weet iedereen waar deze vandaan komt.

*Toen de achtervolging begon, was Duitsland nog steeds aan de winnende hand. Hoe lang zou het duren om je te verstoppen?

**Mijn ooms A. van As en B. van As-Sörensen leidden het verzet op het platteland. Ze lieten de joden, die in het verzet hadden gezeten en daardoor harder behandeld zouden worden, ontsnappen en zorgden voor voedsel in de schuilplaatsen. Zij waren de eersten die de Yad Vashem-medaille van de staat Israël ontvingen.