Mannelijke bonobo’s zijn veel agressiever tegenover elkaar dan mannelijke chimpansees

Bonobomannen zijn vaker agressief tegenover elkaar dan chimpanseemannen. Dit blijkt uit een zorgvuldig verslag van agressief gedrag binnen groepen gedurende een aantal jaren bij drie groepen bonobo’s in Congo en bij twee groepen chimpansees in Tanzania, allemaal in het wild.

De resultaten verrassen onderzoekers, omdat bekend is dat bonobo’s vreedzamer zijn dan chimpansees, schrijft het onderzoeksteam onder leiding van Maud Mouginot (Université Toulouse Capitole) vrijdag. Huidige biologie. Dit is de eerste keer dat mannelijke agressie zo nauwkeurig wordt gemeten in vergelijking met deze mensaapsoorten.

De Nederlandse primatoloog Karline Janmaat, bijzonder hoogleraar bij Artis en Universiteit Leiden, en verbonden aan de UvA, reageert enthousiast op het onderzoek, waarbij zij niet betrokken was: “Een geweldig leerzaam onderzoek.” Hij is ook blij dat er aandacht wordt besteed aan het gedrag van deze aap in zijn natuurlijke habitat “om de evolutionaire oorsprong van ons eigen agressieve gedrag echt te begrijpen.” Janmaat: “Uit dit onderzoek blijkt ook dat ons idee van de hippiebonobo niet helemaal terecht is.”

de familieleden van de mens

Bonobo’s en chimpansees zijn de nauwste verwanten van de mens, met een gemeenschappelijke voorouder die ongeveer 6 miljoen jaar geleden leefde. Traditioneel werden ‘agressieve’ chimpansees gezien als een beeld van hoe oude mensen moeten hebben geleefd. Maar sinds er in de jaren tachtig meer werd geleerd over ‘vredelievende’ bonobo’s, zijn ze een alternatief geworden voor de primitieve mensheid. Bonobo’s (paniscusbrood) en chimpansees (Troglodietenbrood) hebben een heel andere sociale structuur. Bij chimpansees zijn mannen dominant en bij bonobo’s zijn vrouwen dominant. Een ander verschil is dat bij bonobo’s seksueel contact (in vele soorten en maten) een belangrijke rol speelt bij onderling contact en verzoeningsgedrag. Bij chimpansees vormen mannetjes coalities met elkaar, maar vrouwtjes niet. Bij bonobo’s gebeurt precies het tegenovergestelde.

Bonobo’s danken hun reputatie als vreedzaam aan deze seksuele activiteit, maar ook aan hun openheid voor contact met groepen naburige bonobo’s. Contact met naburige groepen kan bij bepaalde groepen chimpansees leiden tot moorden en moorden. Bij bonobo’s leiden deze externe contacten zelden tot agressie en vaker tot het delen of adopteren van voedsel, voornamelijk door vrouwen.

Het huidige onderzoek gaat niet over deze externe contacten, maar alleen over mannelijke agressie binnen de groep: een ander achtervolgen, op hem af rennen of direct fysiek agressief gedrag vertonen. De twaalf nauwkeurig onderzochte bonobomannetjes leken elk gemiddeld elke vier uur een agressieve handeling op de groep uit te voeren, waarvan bijna 15 procent fysiek contact had. Van de veertien zorgvuldig geobserveerde mannelijke chimpansees bleek dit slechts een derde te zijn: één agressieve handeling per twaalf uur observatie, waarvan ongeveer 15 procent fysieke agressie was.

Vrouwen aanvallen

Er was een groot verschil in slachtoffers: bonobo’s vielen vrouwen veel minder vaak aan, in 3 procent van de gevallen. De chimpansees hadden daar geen probleem mee: ruim 30 procent van de aanvallen was gericht op vrouwen, een duidelijke weerspiegeling van verschillen in sociale structuur. Agressie kwam ook mannen ten goede: bij zowel bonobo’s als chimpansees hadden agressievere mannen meer paringsmogelijkheden en meer nakomelingen.

Hoewel de onderzoekers pleiten voor meer onderzoek, hebben ze al een duidelijke verklaring voor de grotere agressiviteit van de bonobomannetjes binnen de groep. Door hun coalitievorming is agressie voor mannelijke chimpansees relatief gevaarlijk: als ze een mannetje uit een andere coalitie aanvallen, lopen ze het risico geconfronteerd te worden met een hele groep. En een man uit zijn eigen coalitie aanvallen is ook niet verstandig.

Bonobomannen kennen dit principe van ‘gewapende vrede’ niet. Voor hen is het ieder voor zich, en dan is een agressieve daad veel minder gevaarlijk. Janmaat: “Ik vind het interessant om te zien hoe mensen in beide soorten worden herkend, met individuele en samenwerkingsstrategieën, waarvan vooral dat laatste zeer risicovolle aspecten heeft. Omdat deze samenwerkingen tussen mannelijke chimpansees kunnen leiden tot oorlog en moord in contact met andere groepen.”

Lees ook
Bonobo-zoon heeft dankzij zijn moeder meer succes bij vrouwen

Delen





E-mail de redacteur