Iedereen die een overmatige hoeveelheid rijst eet, loopt het risico op arseenvergiftiging.

Soms noemden ze haar ‘Buena Mie’. Maria Catharina Swanenburg, die eind 19e eeuw de zieken verzorgde in de arme wijken van Leiden. Velen van hen stierven, maar aanvankelijk vermoedde niemand. Jarenlang kon Mie in het geheim een ​​uitvaartverzekering voor zijn slachtoffers afsluiten en het geld na hun overlijden innen. Tot eind 1883 drie mensen uit een gezin tegelijkertijd stierven en een alerte lijkschouwer alarm sloeg. Alle drie werden vergiftigd, net als tientallen anderen. Het vergif? Een poeder dat Mie in grote hoeveelheden bij de plaatselijke apotheek kocht ‘ter bestrijding van bedwantsen’: arsenicum.

De “koning der gifstoffen” wordt arseen genoemd (kortweg arseen). Volgens sommige historici werd deze geur- en smaakloze substantie (en toen nog naamloos) in het Romeinse Rijk al gebruikt om vijanden uit te schakelen. Het werd rond 1250 in zijn pure vorm gedistilleerd door een Duitse alchemist en filosoof, en door de eeuwen heen mengden moordenaars het met plezier door het voedsel van nietsvermoedende slachtoffers. Acute arseenvergiftiging begint met braken en diarree en kan binnen een uur de dood tot gevolg hebben.

Arseen is een metalloïde dat qua eigenschappen tussen metalen en niet-metalen in valt, maar toch geclassificeerd wordt als een zwaar metaal. De stof komt in de aardkorst voor in de vorm van verschillende anorganische verbindingen (niet gebonden aan koolstof) en komt soms via het grondwater in het voedsel terecht. Rijst (en vooral bruine rijst) bevat tot tien keer meer arseen dan andere granen. Arseen wordt ook aangetroffen in vis en schaaldieren, in organische, veel minder giftige vorm. Een geruststelling voor rijstliefhebbers: bij een gevarieerde voeding blijft de arseenconsumptie ruim onder de risicowaarden. Het Voedingscentrum raadt kinderen af ​​om dagelijks rijstproducten te geven vanwege hun lage lichaamsgewicht. Als er te veel rijst wordt gegeten, kan chronische arseenvergiftiging optreden. Denk hierbij aan hyperkeratose en hyperpigmentatie: delen van de huid worden verhard en verkleuren, wat kan leiden tot huidkanker.

Schoonheidsproduct

Arseen is door de eeuwen heen ook gebruikt door mensen die het leven van hun medemensen niet wilden: het komt bijvoorbeeld voor als galliumarsenide in leds en zonnecellen. In het verleden werd in bepaalde pesticiden anorganisch arseen aangetroffen en de verbinding arseentrioxide kreeg de bijnaam ‘rattenstof’ omdat het tegen knaagdieren werd gebruikt. En in de 19e eeuw gebruikten vrouwen het als schoonheidsproduct: arseenlotions en -pillen waren bedoeld om de felbegeerde bleke, semi-transparante teint te geven. De rage bleek van korte duur.

Een andere rage was verf of behang dat arseen bevatte, op basis van koperzuurarseniet, ontdekt door de Zweedse apotheker Carl Wilhelm Scheele. Dit Scheelesgroen werd een populair pigment (sommige bakkers kleurden er taarten mee, maar ook die trend verdween snel).

Napoleon had ook groen behang en volgens sommigen veroorzaakte dit zijn dood: zijn haar bevatte hoge concentraties arseen. Er wordt zelfs gespeculeerd dat hij met opzet met dit element is vergiftigd. Maar andere historici antwoorden dat bijna iedereen in die tijd hoge doses arseen in het haar had en dat hun dood een natuurlijke dood was.

Lees ook
De dood van Napoleon: kanker of moord?

Delen





E-mail de redacteur