Kolom | Wilders zal ook in Brussel zijn kleuren moeten tonen

Het blijft een grote vooruitgang in de vorming van Den Haag. Het rechtse kwartet PVV, VVD, NSC, BBB blijft verenigd dankzij het gebod: Wilders noch premier, noch wie dan ook premier. Alle partijleiders in de Tweede Kamer. Daarom moet iemand van buitenaf komen om het meest rechtse kabinet ooit te leiden en Nederland te vertegenwoordigen op de Europese en internationale podia.

Om deze ongebruikelijke situatie te verklaren wordt veel aandacht besteed aan Italië, eveneens een land met puzzelkasten na moeilijke resultaten. Volkskrant-Hoofdredacteur Pieter Klok sprak in een podcast vanuit zijn eigen stal over ‘twee Italiaanse routes’: ten eerste een ‘kabinet van opportunisten’, zoals dat in 2018 in Rome werd opgericht na de verkiezingsoverwinning van de nationalistische Liga van Matteo Salvini en de populistische Vijfsterrenbeweging van Beppe Grillo. De winnaars benoemden de onpartijdige professor Giuseppe Conte tot premier (2018-2021). Klok’s tweede Italiaanse weg is een klassiek ‘zakenkabinet’, verder verwijderd van de partijen. Rome maakte onlangs iets soortgelijks mee tijdens de regering van voormalig ECB-president Mario Draghi (2021-2022), en eerder tijdens de regering van voormalig Europees commissaris Mario Monti (2011-2013).

De achtergrond van deze analyses is dat Wilders door informant Putters slim uit het machtscentrum wordt verwijderd en met de andere leiders “in de Tweede Kamer mag schreeuwen” (aldus presentator Gijs Groenteman in dezelfde podcast). Voor NSC-leider Pieter Omtzigt, die last heeft van angst voor beslissingen, is een zetel in de Tweede Kamer een uitstekende oplossing; Voor VVD-leider Dilan Yesilgöz is het een moeilijke pil om te slikken. En voor Wilders? Onderschat het niet. Hij zal zich niet zo snel uit de macht laten zetten.

Het is daarom belangrijk om nader te kijken naar Italië en naar Giorgia Meloni, vergeten door Klok et al. De leider van de postfascistische Broeders van Italië, die sinds najaar 2022 premier is van een rechtse coalitie, heeft veel gemeen met Wilders. Sterke conservatieve overtuigingen, strategisch geduld en het vermogen om toe te geven aan situaties omwille van de macht. Wilders is sinds 1998 vrijwel onafgebroken Kamerlid en wil zijn grootste verkiezingsoverwinning met macht verzilveren. Meloni, hoewel nu pas 47 jaar oud, was ook al twintig jaar politiek actief voordat ze haar moment greep en nooit meer voorbij liet gaan. Na anderhalf jaar premier te zijn geweest, geniet ze nog steeds sterke steun van de bevolking.

De Italiaanse speelt haar kaarten goed uit op het internationale toneel. Als lid van de G7 spreekt ze met Joe Biden, terwijl ze zich als Europese gesprekspartner voorbereidt op de terugkeer van Donald Trump. In de EU positioneert zij zich pragmatisch tussen extreemrechts en centrumrechts op het gebied van migratie en klimaat.

Haar zelfvertrouwen is te danken aan de electorale wind die voortdurend door Europa waait. Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Commissie, kan na de Europese verkiezingen in juni niet genegeerd worden voor een tweede termijn. Nadat beiden samen met premier Rutte Tunesië bezochten voor een migratieakkoord, waren Von der Leyen en Meloni afgelopen zondag in Egypte voor een soortgelijk akkoord.

Doorslaggevend voor de acceptatie van Meloni onder de Europese leiders is zijn openlijke keuze tegen Rusland. In Italië is dit niet evident; Coalitiepartner Salvini en de Vijfsterrenbeweging bekritiseren het westerse standpunt. Meloni daarentegen, met volledige steun voor de NAVO en Oekraïne, vergoelijkt hun postfascistische zonden – en krijgt zo manoeuvreerruimte voor zijn conservatieve agenda voor Italië en de EU.

Dit is een cruciaal vraagstuk voor Wilders en de Nederlandse coalitievorming. Volgt de PVV-leider Meloni op dit moment omwille van de macht? met liefde voor Kiev? Of blijft hij, net als zijn Franse collega Marine Le Pen, ambigu over die steun? In Parijs wordt ze sterk bekritiseerd vanwege haar te nauwe banden met het Kremlin, hoewel haar partij er nauwelijks onder lijdt in de peilingen en zelfs aan de leiding staat.

Tegenwoordig vormt de relatie met Rusland de belangrijkste scheidslijn tussen radicaalrechtse partijen. In het Europees Parlement zijn ze georganiseerd in twee groepen, beide met meer dan zestig zetels. Enerzijds Identiteit en Democratie (ID), met de PVV van Wilders, de Duitse AfD en het Rassemblement National van Marine Le Pen. Aan de andere kant Meloni’s ECR, het Poolse PiS en het Spaanse Vox, destijds opgericht door Britse conservatieven. Deze laatste is pro-NAVO en anti-Poetin. Daarom is de Finse Partij vorig jaar overgestapt van ID naar ECR.

Het is verrassend hoe weinig aandacht de Russische kwestie krijgt in coalitiebesprekingen. Waarnemers van het proces in Den Haag willen controversiële kwesties misschien van tafel houden, maar er dreigt een (Europese) verkiezingscampagne waarin de PVV haar kleuren moet laten zien, in Den Haag en in Brussel.

Luuk van Middelaar is historicus en politiek filosoof.

Delen





E-mail de redacteur