Olifantvissen kunnen elkaars ogen zien en zo roofdieren te slim af zijn

Van sommige vissoorten was bekend dat ze elektrische velden creëerden in het water om hen heen. De olifantsvisGnathonemus petersii, ook wel tapirvis genoemd) heeft receptoren in zijn huid waardoor hij kan communiceren met soortgenoten en zijn vaak donkere en bewolkte omgeving kan verkennen. De vis dankt zijn naam aan het slurfvormige uiteinde van zijn bek, dat hij niet kan bewegen.

Onderzoekers vermoedden al dat de olifantsvis tijdens zijn evolutie eigenschappen had ontwikkeld waardoor hij objecten of andere organismen op grotere afstanden beter collectief kon detecteren dan een individueel dier. Om dit te onderzoeken simuleerden de Amerikanen eerst de elektrische velden en impulsen van de vissen in een computermodel. Uit onderzoek bij de vissen zelf (in een aquarium waren de vissen uitgerust met kleine receptoren) bleek dat hun ‘elektrosensorische systemen’ zowel reageren op hun eigen signalen als op die van andere vissen. Ze reageerden ook op gesimuleerde signalen in het laboratorium.

Het volgen van vijanden

Beide methoden lieten zien dat olifantsvissen in een (kleine maar hechte) groep tot drie keer beter in staat waren objecten te detecteren dan vissen alleen. Hun waargenomen gedrag wees ook in die richting. De onderzoekers publiceerden hun bevindingen woensdag in het wetenschappelijke tijdschrift. Natuurdenk dat deze eigenschap vooral belangrijk kan zijn om vijanden sneller te detecteren.

Martien van Oijen, voormalig conservator van de viscollectie van natuurhistorisch museum Naturalis in Leiden, noemt het ‘een heel interessant onderzoek’. Volgens Van Ooijen was er weinig bekend over de vissoorten in de collectie van Naturalis. “We wisten al dat ze een elektrisch veld om zich heen creëren. Door hun modderige omgeving kunnen ze hun ogen, die ook erg klein zijn, niet gebruiken. Je spieren ontwikkelen stroomimpulsen, in je huid zitten receptoren die signalen doorgeven aan de hersenen. Het is bijna niet voor te stellen dat ze elkaar ook zo door elkaars ogen kunnen zien.’

Het is niet altijd een voordeel

Van Oijen twijfelt echter nog steeds. «De olifantsvis leeft solitair en de groepen waarin hij beweegt zijn klein. Ik vraag me af of meer elektrische velden dicht bij elkaar geen verstorend effect hebben.’ Volgens Van Oijen is het ook de vraag of het nieuw ontdekte pand altijd een voordeel is. ‘Voor het tijdig opsporen van roofdieren wel. Maar als het om het vinden van voedsel gaat, is het niet voor alle vissen een voordeel om tegelijkertijd dezelfde muggenlarve te eten.’

De onderzoekers denken dat hun nieuwe inzichten in hersenmechanismen nuttig kunnen zijn in de medische wetenschap of bij de ontwikkeling van kunstmatige sensortechnologie voor bijvoorbeeld autonome onderwatervoertuigen.

Leave a Reply Cancel reply